الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
جلسه ۱۳ درس اخلاق و خارج فقه استاد فاطمی حفظه الله
تاریخ: چهارشنبه ۱۰ مهر سال ۱۳۹۸
ساعت: ۱۱ صبح
مکان: موسسه امام صادق علیه السلام پردیسان
۳۱:۴۷
ید غیر ماذون از شارع و مالک طبق علی الید ضامن است به عین و منافع مستوفاة و غیر مستوفاة
اعیان خارجی دو قسم است، مثلی و عینی. در مثلی ضامن باید اول مثل را بدهد. اگر نشد (متعسّر/متعذّر) نوبت به قیمت می‌رسد.
اول عین، بعد مالی که شبیه این عین باشد. هرچند خصوصیات شخصی آن را نداشته باشد، ولی خصوصیات جنسی آن کافی است.
دلیل مساله (اینکه مثل را باید بدهد) چیست؟ معیار مثلی بودن چیست؟
حتی برخی فقهاء فرموده‌اند: این آیه نه تنها ظهور بلکه نص است که مثل را باید بدهید.
ایشان در قواعد فقهیه (که خیلی برای آن زحمت کشیده است) گفته است: نه، این درست نیست و ظهور ندارد. بلکه مجمل است. زیرا اگر «ما» موصوله بود چنین استنادی صحیح بود، اما یحتمل که «ما» مصدریه باشد (فعل بعد را تبدیل به مصدر می‌کند) لذا لا تدل بر اینکه مثل را باید بدهد و اذا جاء الاحتمال بطل الاستدلال.
ایشان مقامشان بالای است ولی در اینجا اشتباه بزرگی کرده است. آیه ربطی به «ما» موصوله ندارد. ما در اینجا با کلمه «مثل» کار داریم. کار به «ما» نداریم. حتی «بمثل اعتدائه» هم بگیریم نتیجه همین است.
شیخ ره در مکاسب فرموده است: «الطبیعة التی افرادها متماثلة فی جهاتها النوعیة و صفاتها الصنفیة».
برخی فرموده‌اند: «ما یصح السَلَم فیه». در سَلَم، پول نقد است و مبیع بعدا تحویل می‌شود.
این دو تعریف خیلی با هم فرق ندارند.
شیخ ره هم در مکاسب این تعریف را دارد. (ص ۱۰۶)
بعضا اینها به حسب خلقت الهیه مثل هم هستند مثل حبوبات. صفات جنسی و نوعی و صنفی. بر خلاف نخود یا عدس.
بعضا به خاطر صنعت انسانی متفاوت هست و تولیدشان مثل هم می‌شود. فرش این شهر با آن شهر مثل هم هستند.
حال سوال می‌کنیم: به چه دلیل باید مثلی بدهد؟
حداقل اگر عین مال که تلف شده باید چیزی را بگیرد که حاوی صفات آن باشد. و در مرحله بعد قیمت آن را.
**************
