بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

جلسه ۱۵ درس خارج فقه و اصول استاد فاطمی حفظه الله

تاریخ: دوشنبه ۱۵ مهر سال ۱۳۹۸

ساعت: ۱۱ صبح

مکان: موسسه امام صادق علیه السلام پردیسان

بحث اصول:

تقسیمات واجب: مطلق و مشروط

بلوغ عقل، قدرت و علم شرائط عامه تکلیف است و با توجه به این شرایط واجب مطلق نداریم و همه واجبات حداقل این شروط چهارگانه را دارد، تنها واجب مطلق معرفت الله است.

استاد ^{حفظه الله}: آیا معرفت الله برای همه افراد وجوب دارد؟ قطعا خیر. برای کودک و مجنون وجوب ندارد.

بنابراین تقسیم به واجب مطلق و مشروط، تقسیم وجوب است و نه واجب. چون متعلق وجوب، واجب است، به اعتبار آن گاهی می‌گوییم واجب مطلق و واجب مشروط.

تعریف دیگر: مطلق ما لایتوقف وجوبه علی شیء بعد الامور العامه و المشروط یتوقف وجوبه علی شیء بعد الامور العامه.

اگر اینگونه تعریف کنیم وجوب مطلق مصداقی ندارد.

اگر تکلیف شرعی را مشروط به علم کنید، علم نیز مشروط به حکم است و این دور میشود؟

پاسخ: آن حکمی که مشروط به علم است حکم منجز و به فعلیت رسیده است. بنابراین در واجب، علم شرط نیست.

تعریف دیگر واجب مطلق و مشروط: المطلق ما لا یتوقف وجوبه علی ما یتوقف علیه وجوده. وجود نماز مشروط به طهارت است، اما وجوبش خیر.

اما واجب مشروط همچنان که وجودش به شرط گره خورده وجوبش هم گره خورده.

این تعریف خوبی است. ولی ایرادی به آن شده: حج همیشه اینگونه نیست که وجوبش متوقف بر استطاعت باشد.

منظور ما از آن حجی که میگوییم مشروط به استطاعت است، حج واجب است.

استاد ^{حفظه الله}: تعریف دوم بهتر است.

آخوند ^ره: این تعریف شرح اللفظی است و نیاز به دقت زیاد ندارد. بنابراین اشکال کردن بی وجه است.

استاد ^{حفظه الله}: در اینجا دو مسئله است: اگر منظورش آن است که چون بحث در امور اعتباری است و تکوینی نیست، تعریفات هم اعتباری و اجمالی است و نه حقیقی. اگر منظور آخوند ^ره این باشد درست است. اما  اگر منظورش این باشد که در امور اعتباری هم دنبال تعریف حقیقی هستند اشکالات وارد است.

آخوند ^ره تعریف را تعریف شرح اللفظی می‌‌داند.

اطلاق و تقیید از امور اضافی و نسبی است. مانند ابوت و بنوت. در یک جهت اجتماع هر دو ممکن نیست. اما می‌شود در جهات مختلف هر دو صفت را داشت باشد و این نسبی است.

صلاۀ نسبت به وقت واجب مشروط است. صلاه هم واجب مطلق است و هم مشروط به دو نسبت. بنابراین وجوب یک شی نسبت یه شی دیگر یمکن مطلق و یمکن مشروط باشد.

ثمره بحث: در واجبی که وجوبش مشروط به شرطی است، گاهی این شرط خارج از اختیار است و گاهی داخل در اختیار. مانند استطاعت در حج. بنابراین آیا واجب وجوبش نسبت به شیئی مطلق باشد تحصیلش واجب است مانند طهارت نسبت به نماز اما اگر مشروط است وجوبش نسبت به شرطی، گاهی خارج از اختیار است که لایجب تحصیله و گاهی داخل در اختیار است، ولی واجب نیست.

**************

بحث فقه:

تنبیهات ضمان در مثلیات

وقت کمی برای بحث فقه باقی مانده است.

ترسیم مساله: در ضمان سه درجه هست. عین، مثل و قیمت.

تنبیهاتی در اینجا هست:

تنبیه اول:

اگر مثل تهیه کردنش مشکل است مثلا ماشین زید را برد و اتفاقا نابود شد. مثلی بعضا فراوان است و پیدا می‌شود. ولی گاهی این ماشین نایاب شده و قیمتش ۵ برابر شده است. آیا باید مثل را بدهد؟ یا مثلا کمیاب شده و اصلا نیست. یا زیاد است اما در دست محتکرین است و گران شده است. آیا فرقی می‌کند این موارد؟ در اینجا قاعده لا ضرر مطرح می‌شود.