الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
جلسه ۴۷ درس خارج فقه و اصول استاد فاطمی حفظه الله
تاریخ: شنبه ۲۳ آذر سال ۱۳۹۸
ساعت: ۱۱ صبح
مکان: موسسه امام صادق علیه السلام پردیسان
…
عقل وجود مقدمه را برای ذی المقدمه تاکید میکند. علت وجود مقدمه این است که ذی المقدمه بدون آن محقق نمی‌شود.
هیچ مقدمه‌ای مصداق واجب قرار نمی‌گیرد مگر اینکه با قصد و اختیار واقع شود. اغلب واجبها صفت وجوبشان زمانی است که با علم و عمد و اختیار مصداق آن را محقق کند. مثلا کسی که جنب است و می‌خواهد غسل ارتماسی انجام دهد، اگر بخواهد متصف به وجوب شود باید با علم و اختیار و قصد این عمل از او سر بزند. بنابراین مقدمه‌ای که ما از آن بحث میکنیم و آن را واجب می‌دانیم، چنین مقدمه‌ای است که با علم و قصد باشد.
قول پنجم (صاحب فصول ره): در اتصاف مقدمه به وجوب موصله بودن شرط است. مقدمه موصله مقدمه‌ای است که تا ذی المقدمه به مقدمه مترتب نشده نمی‌توانید وجوب را احراز کنید.
**************
چهارمین و پنجمین چیزی که استثنا شده، رکوع و سجود است. از نگاه فلسفی رکوع و سجود از مقولات وضع و جده هستند. یعنی در چه حالت خاصی رکوع و سجده محقق می‌شود.
آیا رکوع و سجود مفهومی عرفی و عقلایی هستند یا مفهوم خاص شرعی دارند؟ عرف به کسی که ده سانت هم خم شود می‌گویند که رکوع کرد. آیا شارع در این معنای عرفی تصرف کرده و حد و مرز مشخص نموده؟ از نظر شیعه شارع تصرف کرده و برای آن حد و مرز خاصی قرار داده است.
علامه [۱] و برخی دیگر تعریف خاصی برای رکوع دارند: الرکوع عبارة عن الانحناء الی حد تصل یداه الی رکبتین وصولا لو اراد وضع شیء منهما علیهما.
ابوحنیفه رکوع شرعی را به همان معنای عرفی می‌داند.
روایاتی داریم که انگشتان هم اگر به زانو برسد کافی است و لازم نیست دستان برسد:
زراره از امام باقر علیه‌السلام: سوال پرسیدم در مورد نحوه وضو امام علیه‌السلام چنین پاسخ داد:
فَإِذَا وَصَلَتْ أَطْرَافُ أَصَابِعِكَ فِي رُكُوعِكَ إِلَى رُكْبَتَيْكَ أَجْزَأَكَ ذَلِكَ وَ أَحَبُّ إِلَيَّ أَنْ تُمَكِّنَ كَفَّيْكَ مِنْ رُكْبَتَيْكَ فَتَجْعَلَ أَصَابِعَكَ فِي عَيْنِ الرُّكْبَةِ وَ تُفَرِّجَ بَيْنَهُمَا.[۲]
**************
[۱] المنتهی و تذکره ج۱ ص۱۱۸
[۲] الكافي ج۳ ۳۳۵ باب القيام و القعود في الصلاة ….. ص : ۳۳۴
