الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
جلسه ۷۵ درس خارج فقه و اصول استاد فاطمی حفظه الله
تاریخ: یکشنبه ۶ بهمن سال ۱۳۹۸
ساعت: ۱۱ صبح
مکان: موسسه امام صادق علیه السلام پردیسان
دو روایت که از حضرت زهرا سلام الله علیها نقل شده است.
جمعی از بانوان مدینه جمع شدند آن زمان که حضرت در بستر شهادت بودند و خواهش کردند روایتی که خود ایشان از پیامبر صلی الله علیه و آله شنیده را نقل کند. حضرت فرمود: از پدرم شنیدم که فرمود «والله لم یومن بالله و لا بالیوم الاخر من اذی جاره».
این مختص به همسایه نیست. پدر و مادر و فرزند و همسایه را هم مناطا می‌گیرد. اصلا مسلم را می‌گویند «من سلم الناس». شیعه حقیقی باشیم نه شیعه ادعایی و شناسنامه‌ای. روایت داریم که شیعه ما کسی است که راست می‌گوید و خیانت نمی‌کند. نمایندگان مجلس باید قانون خوب تدوین کنند و به آن هم خوب عمل کنند. بعضی از اینها رد صلاحیت می‌شوند. اینها بعضی‌شان خیانت کرده‌اند. وقتی به امام علی علیه السلام گزارش رسید که فلان استاندار از طایفه خود پذیرایی می‌کند حضرت نامه به ابن ابی جارود نوشتند که بلغنی دین خود را می‌فروشی برای بستگان خود. اگر این حق باشد بند کفشت از تو بهتر است. و شتر باربر از تو با فضیلت تر است (شتر خیانت نمی‌کند). او هم رفت به سمت معاویه. چرا به نمایندگان نظارت نمی‌شود؟!
ادامه روایت: «من اصعد الی الله خالص عبادته احبط الله تعالی الیه افضل مصلحته». قدرت و رحمت الهی بی‌نهایت است. در غیر اینصورت مفسده بیشتر می‌شود. مردم و مسئولین باید صداقت داشته باشند. برخی با آبروی شهدا بازی می‌کنند. یک فاسد چطور می‌تواند با مفسد مقابله کند؟!
**************
(۱۸:۵۰)
عنوان بحث:
بحث در این است «امر به شی یقتضی النهی عن ضده ام لا؟» قلنا مساله‌ای اصولیه است.
قلنا هل هذه المسالة عقلیه او لفظیة؟ یمکن عقلی یا لفظی باشد. بستگی دارد یقتضی معنایش چه باشد.
بحث در سه محور اساسی است: حکم ضد عام و ضد خاص و ثمرات مساله.
ضد عام: قلنا امر به شیء اقتضای نهی از ضد عام را ندارد.
اما ضد خاص: سوال: آیا امر به ازاله نجاست (که مضیّق است) [یا ادای دین عاجل] در مقابل آن نماز (که موسع است) اگر باشد، آیا امر به اینها مقتضی نهی از نماز هست؟
قائلین به دلالت امر به شیء بر نهی از ضد» به دو وجه استدلال کرده‌اند: ترک ضد مقدمه فعل واجب است > مقدمه واجب واجب است > ترک نماز واجب است (اسم این مسلک مقدمیت است)
وجه دوم استدلال: عقل می‌گوید ملازمه است بین امر به اهم و نهی از مهم (مسلک ملازمه). ملازمه عقلی هست.
ترک ضد چطور مقدمه است (مسلک مقدمیت)؟ سه مقدمه دارد که باید بررسی شود.
۱-باید ترک ضد روشن شود که مقدمه فعل اهم است. و مقدمه واجب هم واجب است > ترک نماز واجب است. یعنی امر به ترک نماز شده است > یعنی فعل نماز، ترک دارد > نهی از فعل نماز هست.
مقدمه اول از این سه مقدمه، مهم است. توضیح: یک شیء متوقف بر ترک ضدش است. نمی‌شود همزمان ازاله و نماز را با هم بیاورد. اگر بخواهد ازاله داشته باشد باید نماز نخواند > عدم نماز مقدمه آن، ازاله است. علت فعل ازاله: شرط باشد، مقتضی باشد، مانع هم نباشد.
آخوند ره در کفایه ج ۱، ص ۲۰۶ می‌فرماید: نه، مناقشه هست در اینجا: بین فعل ازاله و عدم نماز کاملا ملایمت هست. بله بین ازاله و نماز مباینت هست. همزمان که ازاله می‌کند همزمان عدم نماز هم هست > در یک رتبه هستند و یکی مقدمه دیگری نیست.
یکدفعه وارد مسجد می‌شود و تصمیم به ازاله می‌گیرد > عدم نماز مقدمه فعل ازاله نیست. علت و معلول نباید در یک رتبه باشند.
فرائد الاصول ج ۱، ص ۳۰۵ اشکال کرده است به آخوند ره نه از باب اینکه بگوید عدم مانع مقدمه است. می‌گوید اینجا نباید مانع را مطرح کرد. زیرا مانع مربوط به جایی است که مقتضی باشد، شرط باشد و مانع جلوی افاضه معلوم را از علت بگیرد.
مثلا آتش هست برای سوزاندن، شرطش هم هست (لباس کنار آتش باشد) ولی کاملا خیس باشد > مانع هست > جلوی رسیدن معلول به علت را گرفته است. مانع مال اینجاست، اما اگر اصلا مقتضی نیاید > این را نمی‌گویند مانع نیست.
اینجا نمی‌توان مانع فرض کرد. زیرا ممکن نیست که در ذهن عبد همزمان هم مقتضی نماز باشد و هم مقتضی ازاله. ممکن نیست هر دو شرط با هم باشد. همچنانکه بین ازاله و نماز تضاد هست بین مقتضی آنها هم تضاد هست. همچنانکه که اجتماع ضدین ممکن نیست اجتماع مقتضیین هم ممکن نیست. وقتی مقتضی (فعل نماز) نباشد دنبال مانع گشتن بیهوده می‌شود. اینجا بحث عدم المانع خود به خود منتفی می‌شود.
استاد حفظه الله: اشکال ایشان وارد است.
**************
(۴۴:۰۴)
