جلسه ۱۶ درس خارج فقه استاد فاطمی ۸ مهر ۱۳۹۹

by مدیر مطالب سایت | مهر 30, 1399 3:07 ق.ظ

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

جلسه شانزدهم درس خارج فقه استاد فاطمی حفظه الله

تاریخ: سه شنبه ۸ مهر سال ۱۳۹۹

[کلاس غیرحضوری]

درس خارج فقه:

ادامه بررسی تنبیهات قاعده لاضرر و اشکال استدلال شیخ اعظم انصاری ره

 

تقریر: حسن جودی حاجی محمودلو

اشکال مرحوم نایینی: هم صغرای دلیل ایشان فاسد است و هم کبرای دلیل. صغرای دلیل بخاطر این فاسد است که این مورد را از مصادیق قاعده لا حرج می دانید در حالیکه از مصادیق لا حرج نمی باشد. زیرا مطلق مشقت را حرج نمی گویند بلکه منظور از حرج، مشقت جوارحی است. لذا اگر مالک از حفر چاه منع شود، ضرری به اعضا و جوارح او وارد نمی شود بلکه تنها مشقت روحی دارد. پس این مورد از مصادیق قاعده لا حرج نمی باشد.

مطلب دیگر اینکه این مورد از مصادیق تعارض ضررین نمی باشد. زیرا ضرری که از ترک حفر چاه به مالک می رسد با ضرری که با حفر چاه به همسایه می رسد، در عرض هم نیستند بلکه در طول هم می باشند. بخاطر اینکه در واقعه یک مجعول وجود دارد: یا جواز تصرف مالک برای حفر چاه و یا حرمت تصرف مالک برای حفر چاه؛ اگر قائل به جواز تصرف مالک شویم فقط به همسایه ضرر می رسد ولی اگر قائل به حرمت تصرف شویم فقط به مالک ضرر می رسد. پس در این مورد دو حکم که بر هر دو نفر وارد شده باشد نداریم.

بنابراین صغرای کلام شیخ انصاری ره فاسد است. به این دلیل که این مورد مصداق قاعده لا حرج و مصداق تعارض ضررین نمی باشد.

کبرای کلام ایشان نیز که فرمود به عموم الناس مسلطون علی اموالهم رجوع کرده و حفر چاه را تجویز می کنیم و هم چنین وقتی تعارض ضررین پیش آمد به قاعده نفی حرج رجوع می کنیم، فاسد خواهد بود؛ شما به قاعده سلطنت نمی توانید رجوع کنید. زیرا مراجعه به عام در صورتی صحیح است که مخصص ها در رتبه هم باشند. اما در این جا که عام با یک مخصصی تخصیص خورده و فرد دیگری از سنخ همان مخصص می آید و تعارض بین افراد مخصص پیش می آید، نمی توان به عام رجوع کرد. زیرا ادله نفی ضرر بر قاعده سلطنت حکومت دارد. لذا به عدم جواز تصرف مالک به این نحو از تصرف، حکم می کنیم. بنابراین تعارض در اینجا، دو مصداق است برای یک مخصصی که معلوم است، لذا نمی توان به عموم قاعده سلطنت رجوع کرد. از طرفی رجوع به قاعده لا حرج نیز صحیح نیست. زیرا چنین رجوعی زمانی صحیح است که قاعده لا حرج حاکم بر قاعده لا ضرر باشد. لکن حکومت قاعده لا حرج بر قاعده لا ضرر ممنوع است.

نکته: قطعا قاعده سلطنت به تمام تصرفات اذن نمی دهد بلکه تصرفات، محدود به سیره عقلائیه می باشد. در مانحن فیه نیز میزان تصرفی که قاعده سلطنت می دهد محدود است به اینکه حفر چاه مثلا ضرر امنیتی برای همسایه نداشته باشد و سیره عقلا می گوید به اندازه ای در ملک خود می توانی تصرف کنی که موجب ضرر به غیر نباشد.

استاد ^{حفظه اللّه}: بهترین راه حل در این مقام این است که حیثیت عمومی این قواعد را نسبت به تمام افراد جامعه ملاحظه کنیم. پس همان سیره عقلا که مطرح شد، صحیح می باشد (هر مالکی حق تصرف در ملک خود را دارد مشروط به اینکه مزاحم حقوق جامعه و دیگران نباشد).

 

Source URL: http://ostadfatemi.com/1399/07/30/%d8%ac%d9%84%d8%b3%d9%87-16-%d8%af%d8%b1%d8%b3-%d8%ae%d8%a7%d8%b1%d8%ac-%d9%81%d9%82%d9%87-%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d8%af-%d9%81%d8%a7%d8%b7%d9%85%db%8c-8-%d9%85%d9%87%d8%b1-1399/

---