سید احمد فاطمی

جلسه ۲۶ درس خارج اصول استاد فاطمی ۲۸ مهر ۱۳۹۹

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

جلسه ۲۶ درس خارج اصول استاد فاطمی حفظه الله

تاریخ: دوشنبه ۲۸ مهر سال ۱۳۹۹

[کلاس غیرحضوری]

درس خارج اصول:

فصل سوم
نهی از شییء اقتضاء فساد می کند یا نه؟
مقدمات بحث

 

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

تقریر خارج اصول استاد فاطمی حفظه اللّه

تقریر کننده: حسن جودی حاجی محمودلو

جلسه ۲۶        ۹۹/۷/۲۸

اگر اضافه را مثل عنوان عامل تعدد مضاف بدانیم در این صورت اکرامی که به علما اضافه شده، عقلا حسن بوده، و شرعا واجب و دارای مصلحت می شود. و اکرامی که به فساق اضافه شده، عقلا قبیح بوده، و شرعا حرام و دارای مفسده می شود. بنابراین اکرم العلما و لا تکرم الفساق از باب اجتماع امر نهی می شود مثل صلّ و لا تغصب. منتهی از باب تزاحم (نه از باب تعارض) می شود که هر دو حکم مقتضی دارند. لذا باید اقوی ملاکا را مقدم کرد. البته اگر یکی از دو خطاب مقتضی نداشته باشد، از باب تعارض خواهد گشت.

اگر تعدد عنوان عامل تعدد معنون باشد، اجتماع امر ونهی فی شیء واحد پیش می آید. که شخص هم مطیع است و هم عاصی. وهیچ اشکالی هم نخواهد بود.

اما اگر تعدد عنوان عامل تعدد معنون نباشد بحث امتناع پیش می آید که در این صورت فقط تعارض خواهد بود.

نظر نهایی مرحوم آخوند: اینکه علماء همیشه با اکرم العلما و لا تکرم الفساق، معامله تعارض در عموم و خصوص من وجه می کنند یا بر مبنای امتناع است و یا اینکه یکی از دو حکم در مورد اجتماع، مقتضی نداشته باشند.

فصل ۳: هل النهی عن الشیء یقتضی فساده ام لا ؟

امر اول: اختلاف تعبیر فقها در عنوان بحث

تعبیر اول: آیا نهی از شیء اقتضای فساد می کند[۱]؟

تعبیر دوم: آیا نهی از شیء دلالت بر فساد می کند؟

تعبیر سوم: آیا نهی از شیء کشف از فساد می کند؟

اشکال به تعبیر اول: فساد در اثر نهی نمی باشد بلکه فساد بخاطر مفسده ای است که در متعلق وجود دارد.

اشکال به تعبیر دوم: تعبیر به دلالت، فقط انصراف به دلالت لفظیه دارد. لذا اگر فساد را از ملازمات عقلیه کشف کنیم از بحث خارج می شود.

بنابراین بهترین تعبیر، همانا تعبیر سوم به کشف است زیرا شامل هر دو دلالت لفظی و ملازمه ی عقلیه می شود[۲].

نظرات علماء در عنوان بحث

محقق عراقی و مرحوم آخوند: مسأله لفظیه است[۳].

مرحوم نائینی و مرحوم خوئی: مساله عقلیه است[۴].

امام خمینی: تعبیر به کشف، هم دلالت لفظیه و هم دلالت عقلیه را در برمی گیرد[۵].

امر دوم: فرق این مساله با مساله اجتماع امر و نهی فی شیء واحد ممکن أو ممتنع

مرحوم آخوند: دو مساله هویتا و جوهرا یکسان هستند منتهی جهت بحث در آن دو متفاوت است. جهت بحث در ما نحن فیه این است که آیا نهی کشف از فساد می کند اما در مساله سابق بحث در این بود که آیا تعدد عنوان موجب تعدد معنون می شود تا بحث اجتماع امر و نهی فی شی واحد مرتفع شود؟

اشکال: قبل از آنکه این دو مسأله از نظر جهت متفاوت باشند از لحاظ جوهر و واقع یکسان نیستند. زیرا بحث قبلی در رابطه با این بود که آیا جائز است امر ونهی به صلاة و غصبی تعلق بگیرد که در مقام تعلق متفاوتند اما در مقام وجود متحدند. در حالیکه بحث در ما نحن فیه این است که آیا نهی از یک شیء کشف از فساد می کند یا نمی کند؟ لذا این دو مساله هویتا متفاوت هستند.

استاد حفظه الله: این اشکال وارد است.

البته فرق دیگری نیز در دو مسأله وجود دارد. در مسأله سابق، امر باید موجود باشد اما در این مساله وجود امر ضرورت ندارد.

 

______________

 

[۱] مرحوم آخوند در کفایه

[۲] امام خمینی، مناهج الاصول ج ۲ ص ۱۵۰

[۳] نهایه الافکار ج۲ ص ۴۵۲

[۴] فوائد الاصول ج ۲ ص ۴۵۵، محاضرات ج۵ ص ۳و۴

[۵] پاورقی ۲۹