سید احمد فاطمی

جلسه ۳۱ درس خارج فقه استاد فاطمی ۶ آبان ۱۳۹۹

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

جلسه ۳۱ درس خارج فقه استاد فاطمی حفظه الله

تاریخ: سه شنبه ۶ آبان سال ۱۳۹۹

[کلاس غیرحضوری]

درس خارج فقه:

🔸 تنبیه دیگر در قاعده نفی عسروحرج:
🔸 آیا قاعده عسر و حرج به جمیع واجبات و محرمات حکومت می‌کند؟
🔸 مختار: قطعا در محرمات کبیره مثل زنا، لواط و ربا نمی شود حاکم باشد
🔸 دلیل: این خلاف امتنان ولطف است

 

تقریر: حسن جودی حاجی محمودلو

تنبیه:

آیا قاعده نفی عسر و حرج به جمیع عمومات و اطلاقات احکام الزامیه (واجبات و محرمات) حکومت دارد؟ بر فرض که شامل محرمات هم باشد آیا جمیع محرمات را در بر می گیرد؟

در حکومت قاعده بر واجبات بحث چندانی نداریم اما در محرمات، حرام هایی داریم که خیلی شدیده و کبیره می باشند حال سوال این است که آیا شخص با صرف حرجی بودن می تواند هر گناه کبیره ای را مرتکب شود؟

ظاهر آیه شریفه (که بنیان قاعده نفی عسر و حرج است و ائمه اطهار علیهم السلام هم به همین آیه استدلال کرده اند) عمومیت دارد و هر حکم شرعی الزامی که حرجی باشد را در بر می گیرد و فرقی ندارد که از واجبات باشند یا محرمات؛

فقها و اصحاب شیعه (علی رغم که اینکه حکومت این قاعده را پذیرفته اند لکن) به این عموم عمل نمی کنند.

مثلا مرد مجردی است که دچار عسر و حرج است و می خواهد با زن شوهر داری زنا کند، و آن زن نیز راضی است. آیا به صرف عسر و حرج می توان به این قاعده تمسک کرد؟! هیچ فقیهی ارتکاب چنین حرام شنیعی را جائز نمی داند.

دلیل عدم عمل فقها به عموم قاعده:

قاعده نفی عسر و حرج از باب لطف و امتنان بر امت است و خداوند متعال هرگز مکلف را در مفسده عظیم مثل زنا با ذات بعل قرار نمی دهد. لذا باید واجبات و محرمات درجه بندی شوند. واجباتی داریم که مصلحت دنیا و آخرت عبد در گرو انجام آنهاست و محرماتی داریم که چنان مفسده عظیمی دارد که سعادت عبد در دور ماندن از این محرمات است. قاعده نفی عسر و حرج، حکم چنین واجبات ومحرماتی را نفی نمی کند.

تشخیص مصادیق إعمال قاعده نفی عسر و حرج برعهده فقیه می باشد. مثلا در بیابانی به حدی تشنه شده که منجر به مرگ می شود و چاره ای جز شرب خمر ندارد در اینجا نفی حرمت شده و به حد ضرورت می نوشد.