الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
جلسه ۳۳ درس خارج فقه استاد فاطمی حفظه الله
تاریخ: شنبه ۱۰ آبان سال ۱۳۹۹
[کلاس غیرحضوری]
تقریر: حسن جودی حاجی محمودلو
تشخیص این عسر و حرج با عرف عقلا می باشد. اگر شبهه محصوره باشد احتیاط مشکلی ندارد اما اگر شبهه غیر محصوره باشد احتیاط مستلزم اختلال نظام و عسر و حرج شدیدی می شود و تشخیص این مطلب برعهده عرف است.
قاعده نفی عسر و حرج هم شامل احکام وجودی می گردد و هم شامل احکام عدمی؛ برخی احکام وجودی هستند مثل وجوب وضو و وجوب غسل و… و برخی احکام عدمی هستند مثل ترک شرب خمر، ترک اکل میته و…. گاهی فعل وضو برای مکلف مشقت آور است که قاعده نفی عسر و حرج، وجوب وضو را رفع می کند. و گاهی شخصی در بیابانی قرار گرفته و چاره ای جز شرب ماء نجس ندارد. که قاعده نفی عسر و حرج حرمت شرب را رفع می کند.
البته باز هم متذکر می شویم که برخی حرام های شدید و غلیظی هستند که حتی با عسر و حرج شدید قابل رفع نیستند مثلا زنا در صورت مشقت شدید نیز حرام است. زیرا مفسده ای که در محرمات است، ترکش در برگیرنده سعادت دین و دنیای افراد است و جریان قاعده نفی عسر و حرج در اینجا خلاف امتنان است.
زیرا هر شخصی وظیفه خاص خودش را (نسبت به احکام) انجام دهد. لذا عسر و حرج نسبت به افراد، ازمان و مکانها مختلف می شود. وممکن است یک موردی نسبت به شخصی حرجی باشد اما نسبت به شخص دیگر حرجی نباشد. برای مثال عده ای با هم مسافرت می کنند و در بین راه برای اقامه نماز می خواهند وضو بگیرند. اما آب به مبلغ گزافی به فروش می رسد. نسبت به افرادی که خرید آب با مبلغ گزاف هیچ مشکلی ندارد بحثی نداریم اما نسبت به کسی که با خرید آن آب، دچار حرج شدید می شود قاعده نفی عسر و حرج جاری می شود.
