جلسه ۴۱ درس خارج اصول استاد فاطمی ۲۱ آبان ۱۳۹۹

by مدیر مطالب سایت | آبان 21, 1399 2:34 ب.ظ

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

جلسه ۴۱ درس خارج اصول استاد فاطمی حفظه الله

تاریخ: چهارشنبه ۲۱ آبان سال ۱۳۹۹

[کلاس غیرحضوری]

 

درس خارج اصول:

 

🔸 ادامه بررسی دلالت نهی بر فساد عبادات و معاملات در اصول

🔸 بیان نظریه شیخ اعظم انصاری ره، مرحوم نائینی ره و آخوند خراسانی ره

🔸 تعرض به نظریه ابوحنیفه و دو شاگردش ابو یوسف و محمد بن حسن شیبانی

🔸 تعرض به نظریه فخرالمحققین ره از علماء شیعه

🔸 بررسی نظر تعجب‌آور میرزای قمی ره و جواب ایشان

 

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

تقریر خارج اصول استاد فاطمی حفظه اللّه

تقریر کننده: حسن جودی حاجی محمودلو

جلسه ۴۱   ۹۹/۸/۲۱

نظر برخی از علمای اهل سنت[۱][۱] و فخر المحققین از علمای شیعه: نهی دلالت بر صحت می کند.

دلیل ابوحنیفه و دو شاگرد او، و فخر المحققین در دسترس نیست. البته محقق قمی[۲][۲] مطلبی را بیان فرموده اند که منتهی به دلالت نهی بر صحت می شود:

مطلب اول محقق قمی: این است که وقتی نهی به عباداتی مثل صوم، تعلق می گیرد، آیا مراد صوم شرعی است یا لغوی؟ ایشان می فرمایند منظور از دلالت در دلالت نهی بر فساد، دلالت مطابقی و تضمنی نیست بلکه نهی به دلالت التزامی بر صحت دلالت می کند. برای مثال وقتی شارع فرموده لا تصوموا یوم النحر (عید قربان) مستلزم اطلاق صوم بر صوم در روز عید قربان است و اصل در اطلاق، جریان اصاله الحقیقه است یعنی صوم باید به صحیح اطلاق شود. زیرا منهی عنه یک امر شرعی است در نتیجه صوم شرعی و صحیح، متعلق نهی واقع شده است پس نهی دلالت بر صحت می کند. لذا مراد از صوم مفهوم لغوی نیست.

جواب معاصرین: گفتید منظور از صوم یا مفهوم لغوی و یا مفهوم شرعی آن است و امر را دائر مدار دو چیز کردید در حالیکه قسم سومی هم می توان تصور کرد: نهی از صوم به مفهوم شرعی آن تعلق گرفته است اما این تعلق اعم از صحت و فساد می باشد. زیرا صوم فاسد از عبادات شرعیه ی فاسد هستند. پس شما نمی توانید صوم شرعی را در صحیح منحصر کنید. در نتیجه قبول داریم که منهی عنه مفهوم شرعی عبادت است اما اینکه اصل در اطلاق، حقیقت باشد قابل قبول نیست بلکه در استعمال اعم از حقیقت و مجاز است. حال اگر اعمی باشیم استعمال اعم از صحیح و فاسد خواهد بود و اگر صحیحی باشیم مجازا به اینها اطلاق صورت گرفته است. لذا نهی دلالت بر صحت نمی کند.

جواب استاد حفظه الله به محقق قمی: چند سوال داریم. آیا خانمی که با عادت ماهیانه وارد حرم شود و طواف کند، طواف او در نظر شما صحیح است؟! یا کسی نذر کرده اگر حاجت او برآورده شود یک روز روزه می گیرد و در روز عید قربان روزه می گیرد، آیا در این فرض فتوا می دهید که ایشان به نذر خود وفا کرده اند؟!!چنین شخصی با اینکه می داند روزه عید قربان منهی عنه است چگونه قصد قربت می کند؟! لذا جای تعجب است که محقق قمی بزرگوار چگونه قائل به دلالت نهی بر صحت شده است!

مطلب دوم محقق قمی: برای اثبات دلالت نهی بر صحت می فرمایند: حرمت ذاتی نمی تواند به فاسد تعلق پیدا کند. نهی کردن مولا مثل امر کردن او می باشد. همانطور که متعلق امر باید مقدور مکلف باشد، متعلق نهی نیز باید مقدور او باشد. بنابراین نهی به عبادت فاسد تعلق نمی گیرد زیرا عبادت فاسد حرمت ندارد. پس چاره ای جز پذیرش این نداریم که متعلق نهی، عبادت صحیح است. پس اگر نهی اقتضای فساد کند لازمه اش این است که نهی به یک شیء غیر مقدور تعلق گرفته است. در حالیکه نهی باید به یک شیء مقدور تعلق بگیرد. در نتیجه نهیی که دلالت بر حرمت می کند به فاسد تعلق نمی گیرد بلکه باید به صحیح تعلق بگیرد.

جواب مرحوم آخوند[۳][۳]: عبادات دو قسم هستند:

عبادات ذاتیه مثل سجود، رکوع و… که اگر منهی هم باشد مقدور مکلف است. که خارج از بحث است و نهی از چنین عبادتی تغییری در آن ایجاد نمی کند.

عبادات مجعوله شرعی که قصد قربت در آنها شرط است. در اینجا با وجود نهی نمی تواند چنین عبادتی را بجا بیاورد مگر اینکه قائل به اجتماع امر و نهی فی شیء واحد به عنوان واحد باشید. البته حتی شما نیز به چنین چیزی قائل نیستید. اگر نهی به این قسم از عبادات تعلق بگیرد در واقع نهی به عبادت شأنی تعلق گرفته است به این معنا که شما در روز عید قربان روزه نگیر و از عبادتی نهی شده که الان امر ندارد ولی اگر امر داشت باید با قصد قربت بجا می آورد برخلاف عبادت فعلیه. زیرا عبادت فعلیه نمی تواند متعلق نهی واقع شود زیرا بالفعل امر به آن تعلق گرفته است. پس تعلق نهی به آن محال خواهد شد. پس در لا تصم یوم النحر، که متعلق نهی واقع شده بیانگر این است که این صوم امر ندارد پس نمی تواند صحیح بالفعل باشد. لذا نمی توان گفت نهی دلالت بر صحت می کند.

______________

[۱][۴] ابوحنیفه و دو شاگرد او (ابو یوسف و محمد بن حسن شیبانی)

[۲][۵] قوانین ج۱ ص۶۳

[۳][۶] کفایه ج۱ ص ۳۰۰

 

Endnotes:
  1. [۱]: #_ftn1
  2. [۲]: #_ftn2
  3. [۳]: #_ftn3
  4. [۱]: #_ftnref1
  5. [۲]: #_ftnref2
  6. [۳]: #_ftnref3
  7. http://ostadfatemi.com/wp-content/uploads/2020/11/990821-Osul-J041.mp3: http://ostadfatemi.com/wp-content/uploads/2020/11/990821-Osul-J041.mp3

Source URL: http://ostadfatemi.com/1399/08/21/%d8%ac%d9%84%d8%b3%d9%87-41-%d8%af%d8%b1%d8%b3-%d8%ae%d8%a7%d8%b1%d8%ac-%d8%a7%d8%b5%d9%88%d9%84-%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d8%af-%d9%81%d8%a7%d8%b7%d9%85%db%8c-21-%d8%a2%d8%a8%d8%a7%d9%86-1399/