بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

جلسه ۴۴ درس خارج فقه استاد فاطمی حفظه الله

تاریخ: دوشنبه ۲۶ آبان سال ۱۳۹۹

[کلاس غیرحضوری]

درس خارج فقه:

🔸 بررسی حد و مرز قاعده «من ملک شیئا ملک الاقرار به»

🔸 آیا اقرار فقط در زمان داشتن ملکیت و حق تصرف است؟

🔸 یا اینکه حتی بعد از انقضاء هم حق تصرف و حق اقرار دارد؟

🔸 مثال: بحث در مقبولیت یا عدم مقبولیت موارد ذیل:

🔸 بعد از انقضاء زمان وکالت، وکیل ادعای فروش مال موکل را بکند.

🔸 بعد از انقضاء زمان ولایت، ولی ادعای تصرف در مال مولی علیه بکند.

🔸 یا مرد بعد از انقضاء عده، ادعای طلاق در زمان عده کند.

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

تقریر خارج فقه استاد فاطمی حفظه اللّه

تقریر کننده: حسن جودی حاجی محمودلو

جلسه ۴۴      ۲۶/۸/۹۹

جهت پنجم: زمان معتبر در اقرار

آیا این اقرار فقط باید در زمانی واقع شود که شخص مالک آن شیء است یا اینکه اقرار او پس از سپری شدن این زمان نیز مورد قبول است؟ برای مثال زید و عمرو یتیم بودند، شخصی برای ۱۰ سال ولیّ آن دو نفر بوده است. در زمانی که ولیّ آنهاست تصرفات مشروعه دارد و اگر به تصرفی همچون بیع و… اقرار کند، اقرار او پذیرفته می شود. بحث در این است که آیا بعد از اتمام ولایت نیز می تواند اقرار کند که من قبل از اتمام ولایت فلان ملک را برای این ها خریده ام تا اقرار او پذیرفته شود؟

مثال دیگر، زید همسرش را طلاق رجعی داده است لذا تا زمانی که ایام عده تمام نشده می تواند با بیان «رجعتُ» نکاح را برگرداند. اما زید ۲۰ روز بعد از ایام عده اقرار می کند که: زمانی که او در عده بود رجوع کردم اما به دلایلی نزد او نرفتم. آیا قاعده چنین اقراری را نیز شامل می شود؟

برای پاسخ به این مساله باید دید مدرک قاعده چیست؟ مدرک عمده در قاعده اجماع بود ولی بنابر قول ما، بنای عقلا مدرک قاعده بود.

بنا بر اینکه مدرک قاعده اجماع باشد؛ در این صورت چون اجماع دلیل لبّی است نمی توان به اصاله الاطلاق تمسک کرد بلکه باید به قدر متیقن اکتفا شود. و قدر متیقن از این قاعده، اقراری است که در زمان ولایت یا در زمان عده یا… صورت گرفته باشد و چنین اقراری مورد پذیرش است. لذا اگر بعد از انقضاء زمان ولایت یا زمان عده و… اقرار کند، پذیرفته نمی شود.

ان قلت: می توان در چنین مواردی استصحاب کرد؛ اگر در زمان ولایت اقرار می کرد تاثیرگذار بود حال پس از انقضاء زمان ولایت اقرار می کند. شک می شود که این اقرار تاثیرگذار هست یا نه، استصحاب بقاء می کنیم.

جواب: چنین استصحابی صحیح نیست. زیرا در قضیه متیقن و مشکوک، وحدت موضوع شرط است در حالیکه در ما نحن فیه موضوع تغییر کرده است. در زمانی که شخص ولایت داشت، سلطنت بر چنین اقراری داشت اما بعد از انقضاء زمان ولایت، چنین سلطنتی ندارد.

اگر بنای عقلاء را هم دلیل بر قاعده بدانیم بازهم بخاطر اینکه دلیل لبّی است باید به قدر متیقن اکتفا شود.

نکته: البته اگر دلیلی از آیات یا روایات بر این قاعده داشتیم چون دلیل لفظی هستند می شد به اصاله الاطلاق تمسک کرد تا اقرار بعد از انقضاء زمان را نیز پذیرفت اما چنین دلیلی نداریم.

در نتیجه این قاعده محدود به زمانی است که شخص سلطنت و حق سیطره داشته باشد. بنابراین تنها در زمانی اقرار او مورد پذیرش است که سلطنت دارد.