سید احمد فاطمی

جلسه ۶۵ درس خارج فقه استاد فاطمی ۲۵ آذر ۱۳۹۹

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

جلسه ۶۵ درس خارج فقه استاد فاطمی حفظه الله

تاریخ: سه شنبه ۲۵ آذر سال ۱۳۹۹

[کلاس غیرحضوری]

 

درس خارج فقه:

🔸 ادامه بررسی تنبیهات قاعده تقیه

🔸 موارد اظهار کلمه کفر و شرک و براءت از نبوت و امامت ولایت علی علیه السلام

🔸 جواز بلکه وجوب تقیه با ابراز کلمة کفر و براءت

 

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

تقریر خارج فقه استاد فاطمیحفظه اللّه

تقریر کننده: حسن جودی حاجی محمودلو

جلسه ۶۵      ۲۵ /۹/۹۹

روایت چهارم: وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِنَّ النَّاسَ يَرْوُونَ أَنَّ عَلِيّاً علیه السلام قَالَ عَلَى مِنْبَرِ الْكُوفَةِ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّكُمْ سَتُدْعَوْنَ إِلَى سَبِّي فَسُبُّونِي ثُمَّ تُدْعَوْنَ إِلَى الْبَرَاءَةِ مِنِّي فَلَا تَبْرَءُوا مِنِّي فَقَالَ مَا أَكْثَرَ مَا يَكْذِبُ‏ النَّاسُ عَلَى عَلِيٍّ علیه السلام ثُمَّ قَالَ إِنَّمَا قَالَ إِنَّكُمْ سَتُدْعَوْنَ إِلَى سَبِّي فَسُبُّونِي ثُمَّ تُدْعَوْنَ إِلَى الْبَرَاءَةِ مِنِّي وَ إِنِّي لَعَلَى دِينِ مُحَمَّدٍ صلّ الله علیه و آله و سلّم وَ لَمْ يَقُلْ وَ لَا تَبْرَءُوا مِنِّي فَقَالَ لَهُ السَّائِلُ‏ أَ رَأَيْتَ إِنِ اخْتَارَ الْقَتْلَ دُونَ الْبَرَاءَةِ فَقَالَ وَ اللَّهِ مَا ذَلِكَ عَلَيْهِ وَ مَا لَهُ إِلَّا مَا مَضَى عَلَيْهِ عَمَّارُ بْنُ يَاسِرٍ- حَيْثُ أَكْرَهَهُ أَهْلُ مَكَّةَ- وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمانِ‏ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهِ‏ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمانِ‏[۱]– فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله عِنْدَهَا يَا عَمَّارُ إِنْ عَادُوا فَعُدْ فَقَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ عُذْرَكَ وَ أَمَرَكَ أَنْ تَعُودَ إِنْ عَادُوا.[۲]

به امام صادق علیه السلام عرض کردم: مردم روایت می کنند (ظاهرا این روایت بین مردم رایج بوده است) که حضرت علی علیه السلام بر منبر کوفه فرمود: ای مردم، بزودی شما را دعوت می کنند که مرا سبّ کنید، پس مرا سب کنید. سپس می خواهند که از من برائت بجویید اما شما از من برائت نجویید؛ امام صادق علیه السلام فرمود: چقدر دروغ بستن بر علی علیه السلام بین مردم زیاد شده است! سپس حضرت فرمود: حضرت علی علیه السلام فرمودند که بزودی شما را دعوت می کنند که مرا سبّ کنید، پس مرا سبّ کنید. سپس دعوت می شوید که از من برائت بجویید. این را بدانید که من بر اساس دین محمد صلّی الله علیه و آله و سلّم زندگی کرده و از دنیا می روم. و حضرت علی علیه السلام نفرمود که از من برائت نجویید.

سائل به امام علیه السلام اظهار کرد که به ما خبر دهید نظر شما درباره کسی که کشته شدن را بر برائت جستن از علی علیه السلام ترجیح دهد چیست؟ حضرت فرمود: و الله که او چنین حقی ندارد. بلکه باید برائت بجوید. کسی که این چنین در خطر کشته شدن قرار بگیرد وظیفه ای ندارد جز وظیفه ای که عمار بن یاسر رحمه الله داشت که در زمان مشرکین از ایشان خواستند که از توحید و نبوت، اظهار برائت کند و ایشان نیز اظهار برائت کرد در حالیکه قلب او مملوّ از ایمان بود. و پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم به عمار فرمود که اگر مشرکین دوباره از تو خواستند که اظهار برائت کنی، دوباره این کار را بکن. که خداوند عذر تو را نازل کرده است.

دقت شود که حضرت فرمودند «وَ اللَّهِ مَا ذَلِكَ عَلَيْهِ» یعنی باید با تقیه خود را حفظ کند. بنابراین طبق روایت تبری جستن نیز اشکال ندارد. پس دلالت روایت وجوب تقیه را می رساند.

آیت اللّه مکارم شیرازیحفظه الله می گویند که روایت ظهور در وجوب تقیه ندارد.

استاد حفظه الله: اتفاقا از روایت وجوب تقیه استفاده می شود؛ با توجه به عبارت حضرت که فرمود « وَ اللَّهِ مَا ذَلِكَ عَلَيْهِ» می توان چنین گفت که حضرت در آن زمان تقیه را واجب می دانستند. هرچند که پدر و مادر جناب عمار رحمه الله بخاطر عدم تقیه کشته شدند اما شاید قبل از آن چنین وجوبی نبود یا اینکه حکمی صادر نشده بود.

روایت پنجم: مُحَمَّدُ بْنُ مَسْعُودٍ الْعَيَّاشِيُّ فِي تَفْسِيرِهِ عَنْ أَبِي بَكْرٍ الْحَضْرَمِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام فِي حَدِيثٍ‏ أَنَّهُ قِيلَ لَهُ مَدُّ الرِّقَابِ أَحَبُّ إِلَيْكَ أَمِ الْبَرَاءَةُ مِنْ عَلِيٍّ علیه السلام – فَقَالَ الرُّخْصَةُ أَحَبُّ إِلَيَّ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي عَمَّارٍ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمانِ‏[۳].[۴]

به امام صادق علیه السلام  عرض شد که آیا سر انسان بالای دار برود بهتر است یا اینکه حضرت علی علیه السلام را سبّ کند؟ حضرت فرمود: در اینجا رخصت هست. و شخص برای اظهار برائت مجاز است. آیا قول خداوند متعال را نشنیده ای که: الا من اکره… .

این روایات، قطعا دلالت بر جواز تقیه دارند بلکه می توان وجوب تقیه را نیز استفاده کرد.

روایت ششم: وَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَجْلَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: سَأَلْتُهُ فَقُلْتُ لَهُ إِنَّ الضَّحَّاكَ قَدْ ظَهَرَ بِالْكُوفَةِ- وَ يُوشِكُ أَنْ نُدْعَى إِلَى الْبَرَاءَةِ مِنْ عَلِيٍّ علیه السلام فَكَيْفَ نَصْنَعُ قَالَ فَابْرَأْ مِنْهُ قُلْتُ أَيُّهُمَا أَحَبُّ إِلَيْكَ قَالَ أَنْ تَمْضُوا عَلَى مَا مَضَى عَلَيْهِ عَمَّارُ بْنُ يَاسِرٍ- أُخِذَ بِمَكَّةَ فَقَالُوا لَهُ ابْرَأْ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم فَبَرَأَ مِنْهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عُذْرَهُ‏ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمانِ‏.[۵]

از حضرت سوال کردم که ضحاک در کوفه ظهور کرده است. و نزدیک است که در آینده دعوت شویم تا از حضرت علی علیه السلام برائت بجوییم، چه کنیم؟ حضرت فرمود: از حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام برائت بجویید. (این کلام ظهور در وجوب دارد) گفتم: کدامیک برای شما محبوب تر است؟ حضرت فرمود: شما بر اساس همان روش عمار بن یاسر مشی کنید که مشرکین مکه او را دستگیر کردند و گفتند که از رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم برائت بجو. و عمار برائت جست. سپس خداوند آیه « إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمانِ» را نازل فرمود.

از این روایت به روشنی می توان استنباط کرد که سبّ و برائت بخاطر تقیه، گاهی ماموربه می شود؛ البته از علمای اهل تسنن جای تعجب است که تقیه را ساخته ی تشیع می دانند در حالیکه تقیه مورد تایید پیامبر اکرم صلّ الله علیه و آله و سلّم قرار گرفته است.

______________

[۱] النحل ۱۶- ۱۰۶.

[۲] وسائل الشيعة ؛ ج‏۱۶ ؛ ص۲۲۵ ؛ ح ۲

[۳] تفسير العيّاشيّ ۲- ۲۷۲- ۷۴.

[۴] وسائل الشيعة ؛ ج‏۱۶ ؛ ص۲۳۰ ؛ ح ۱۲

[۵] وسائل الشيعة ؛ ج‏۱۶ ؛ ص۲۳۰ ؛ ح ۱۳