جلسه ۶۸ درس خارج اصول استاد فاطمی ۱ دی ۱۳۹۹

by مدیر مطالب سایت | دی 1, 1399 10:18 ق.ظ

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

جلسه ۶۸ درس خارج اصول استاد فاطمی حفظه الله

تاریخ: دوشنبه ۱ دی سال ۱۳۹۹

[کلاس غیرحضوری]

 

درس خارج اصول:

 

🔸 ادامه بررسی ادله قائلین به تداخل و عدم تداخل اسباب

🔸 تفصیل مرحوم ابن ادریس بین وحدت جنسی اسباب و تفاوت اسباب

🔸 در تفاوت ماهیت اسباب، عدم تداخل ولی در وحدت اسباب، امکان قول به تداخل را مطرح کرده است

 

تهیه و تنظیم: محمد صالح قفائی

جلسه ۶۸ درس خارج اصول (۰۱/۱۰/۹۹)

 

تفصیل دیگری که به مرحوم ابن ادریس[۱][۱] نسبت داده شده است: اگر شرطها متّفق الماهیة باشند، باید قائل به تداخل شد و اگر شرطها متّفق الماهیة نباشند، باید قائل به عدم تداخل شد. اگر سبب و شرط که متعدد شده است از جنس واحد باشند، باید قائل به تداخل شد و اگر از جنس واحد نباشند، باید قائل به عدم تداخل شد. این بیان را مرحوم ابن ادریس در این مسئله که اگر نمازگزار سهواً نداند که چهار رکعت نماز خوانده است یا پنج رکعت و شک او هم متساوی الطرفین باشد ذکر کرده است و می‌گوید فقط یک سجده سهو بر او واجب است که انجام دهد.

اصل مسئله: اگر نمازگزار در نماز خود سهو کند، منتها سهو او طوری باشد که موجب دو سجده سهو شود حال اگر در نماز چندین بار این سهو را مرتکب شود آیا برای هر سهوی یک دو سجده سهو لازم است یا برای تمام سهوها دو سجده سهو کافی است؟ در اینجا نظر ابن ادریس این است که اگر این سهوها، جنساً متحد باشند (مثلاً نمازگزار در رکعت اول سهواً یک تکلم بی جا و در رکعت دوم هم سهواً یک تکلم بی جا انجام داد و رکعت سوم هم سهواً یک تکلم بی جا انجام دهد)، دو سجده سهو برای تمامی آنها کافی است؛ چون دلیلی بر تعدد سجده سهو، وجود ندارد و روایت هم می‌گوید «من تكلّم في صلاته ساهيا يجب عليه سجدتا السهو» هر کس در نماز خود، سهواً تکلم بی جا کند، بر او دو سجدهٔ سهو واجب است؛ روایت گفته من تکلم ساهیاً و دیگر نگفته دفعةً واحدة یا به دفعات، پس در دفعات هم دو سجده سهو، کفایت می‌کند و قائل به تداخل می‌شویم؛ اما اگر جنساً متحد نباشند (مثلاً در رکعت اول تکلم بی جا و در رکعت دوم تشهد را فراموش کند، و در رکعت سوم به جای قعود قیام انجام دهد) اولی بلکه واجب این است که برای هر جنسی، دو سجدهٔ سهو به‌صورت جداگانه به جا آورده شود؛ چون دلیلی بر تداخل در اجناس غیر متحد نداریم که روایت هم می‌گوید «من فعل كذا يجب عليه سجدتا السهو» که نشان می‌دهد برای هر سهوی، باید دو سجدهٔ سهم انجام شود. البته ابن ادریس این تفصیل را فقط در این مسئله نمی‌داند، بلکه در مسائل دیگر هم نظر ایشان همین است. البته ابن ادریس در آخر گفته است که ممکن است در باب دیات و حدود و… حتی اگر از یک جنس هم باشند، قائل به عدم تداخل شویم.

 

نکته: اگر ادلهٔ اجتهادیه به ما بفهماند که مثلاً اصل، عدم تداخل است که خیلی روشن است و بحثی نداریم؛ اما اگر در ادلهٔ اجتهادیه شک کنیم و نتوانیم درست از آن استفاده کنیم که آیا عدم تداخل مراد است یا تداخل، در اینجا باید رجوع کنیم به اصول عملیه و مقتضای اصول عملیه این است که برای بیشتر از دو سجدهٔ سهو، اصل برائت جاری شود؛ چون دو سجدهٔ سهو که یقینی است و شک ما در مقدار بیشتر است که می‌گویم اصل برائت از وجوب دیگر، می‌گوید که همان دو سجدهٔ سهو کافی است اما در بحث تعدد اسباب بحث دیگری مطرح است و آن اینکه هر سببی، یک مسببی را می‌طلبد؛ منتها بحث در این است که آیا ما یک بار امتثال امر بکنیم کفایت می‌کند یا خیر، ممکن است گفته شود که اشتغال یقینی به ما می‌گوید که یک امتثال کافی نیست و باید به تعداد هر سبب، امتثال انجام شود. پس به نظر می‌آید جای اشتغال است نه جای برائت.

 

نکته: اگر جزاء مکرر شود بدون اینکه سبب آن ذکر شود، مثلاً مولا یک دفعه بگوید «صُم» و بعد از مدتی دوباره بگوید «صُم» که این از بحث ما خارج است؛ چون بحث ما در تداخل اسباب و مسببات است. قبلاً در بحث اوامر گذشت که اگر امری صادر شود و بعد از مدتی دوباره همان امر صادر شود، آن امر جدید تأکیدی است یا تأسیسی (چهار صورت داشت).

______________

[۱][۲] السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى، ج‌۱، ص۲۵۸ ( فإن سها المصلي في صلاته بما يوجب سجدتي السهو مرات كثيرة، في صلاة واحدة، أ يجب عليه بكلّ مرّة سجدتا السهو، أو سجدتا السهو عن الجميع؟قلنا: إن كانت المرات من جنس واحد، فمرّة واحدة يجب سجدتا السهو، مثلا تكلم ساهيا في الركعة الأوّلة، و كذلك في باقي الركعات، فإنّه لا يجب عليه تكرار السجدات، بل يجب عليه سجدتا السهو فحسب، لأنّه لا دليل عليه، و قولهم عليهم السّلام: من تكلّم في صلاته ساهيا يجب عليه سجدتا السهو، و ما قالوا دفعة واحدة أو دفعات.فأمّا إذا اختلف الجنس، فالأولى عندي بل الواجب، الإتيان عن كلّ جنس بسجدتي السهو، لأنّه لا دليل على تداخل الأجناس، بل الواجب إعطاء كلّ جنس ما تناوله اللفظ، لأنّ هذا قد تكلّم مثلا، و قام في حال قعود، و أخل بإحدى السجدتين، و شك بين الأربع و الخمس، و أخل بالتشهد الأول، و لم يذكره إلا بعد الركوع في الثالثة، و قالوا عليهم السّلام: من فعل كذا يجب عليه سجدتا السهو، و من فعل كذا في صلاته ساهيا يجب عليه سجدتا السهو، و هذا قد فعل الفعلين فيجب عليه امتثال الأمر، و لا دليل على تداخلهما، لأنّ الفرضين لا يتداخلان بلا خلاف من محقق.)

 

Endnotes:
  1. [۱]: #_ftn1
  2. [۱]: #_ftnref1
  3. http://ostadfatemi.com/wp-content/uploads/2020/12/991001-Osul-J068.mp3: http://ostadfatemi.com/wp-content/uploads/2020/12/991001-Osul-J068.mp3

Source URL: http://ostadfatemi.com/1399/10/01/%d8%ac%d9%84%d8%b3%d9%87-68-%d8%af%d8%b1%d8%b3-%d8%ae%d8%a7%d8%b1%d8%ac-%d8%a7%d8%b5%d9%88%d9%84-%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d8%af-%d9%81%d8%a7%d8%b7%d9%85%db%8c-1-%d8%af%db%8c-1399/