جلسه ۶۸ درس خارج فقه استاد فاطمی ۱ دی ۱۳۹۹

by مدیر مطالب سایت | دی 1, 1399 5:31 ب.ظ

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

جلسه ۶۸ درس خارج فقه استاد فاطمی حفظه الله

تاریخ: دوشنبه ۱ دی سال ۱۳۹۹

[کلاس غیرحضوری]

 

درس خارج فقه:

🔸 ادامه بررسی تنبیهات قاعده تقیه

🔸 موارد ترجیح تقیه و ترک تقیه گرچه هر دو جایز هست لکن شرایط زمانی و مکانی و شخصیت اجتماعی اشخاص تفاوت ایجاد کرده بعضی وقتها و مکان ها اقتضای ترجیح ترک تقیه و دربعضی دیگر ترجیح تقیه کردن را اقتضاء می‌کند

 

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

تقریر خارج فقه استاد فاطمی^{حفظه اللّه}

تقریر کننده: حسن جودی حاجی محمودلو

جلسه ۶۸      ۱/۱۰/۹۹

غیر از این روایات، روایاتی درباره ی جمعی از اصحاب خاص اهل بیت ^{علیهم السلام} داریم که تقیه نکردند و کشته شدند. مثل حجر بن عدی، میثم تمار، رُشید هجری، عبدالله بن عفیف ازدی[۱][۱]، عبدالله بن یقطر[۲][۲]، سعید بن جبیر ^{رحمهم الله} که در راه ابراز ولایت به شهادت رسیدند.

ذهبی در کتاب خود درباره جناب حجر بن عدی نقل می کند که ایشان زیاد بن ابیه را در منبر تکذیب می کرد. زیاد نامه ای به معاویه نوشته و سرکشی حجر را در برابر حکومت به معاویه اطلاع می دهد. معاویه دستور می دهد که او را بازداشت کرده و به شام بفرستند. جناب حجر را دستگیر کرده و به شام می فرستند. در حالیکه ۲۰نفر همراه ایشان بودند. معاویه می خواست آنها را بکشد. لذا آنها را به منطقه ای خارج از شام به نام مرج عذراء فرستاد. وقتی به آنجا رسیدند قاصدی به سوی آنها فرستاد و از آنها خواست که توبه کرده و از علی بن ابیطالب ^{علیه السلام} برائت کنند. ده نفر از آنها، در ظاهر توبه کرده، برائت جسته و آزاد شدند. اما ده نفر دیگر این کار را نکرده و به قتل رسیدند. مرحوم مامقانی در رجال خود در شرح حال حجر بن عدی این مطلب را نقل نموده اند.

بعد از این داستان معاویه به مکه سفر می کند. در همان ایام به نزد عایشه می رود. عایشه به او می گوید: چه چیزی تو را وادار به کشتن اهل عذراء (حجر و اصحاب او) کرد؟ معاویه در پاسخ گفت: یا ام المومنین، من مصلحت را در این دیدم که آنها کشته شوند چرا که باقی ماندن آنها موجب فساد می شد. عایشه گفت: از رسول الله ^{صلّی الله علیه و آله و سلّم} شنیدم که در مرج عذراء جمعی کشته می شوند که خداوند و اهل آسمان به نفع اینها و علیه قاتلین شان غضب می کنند.[۳][۳]

تاریخ کشته شدن این اصحاب را سال ۵۱ یا ۵۳ هجری قمری نقل کرده اند.

استاد ^{حفظه الله} : بحث در این است که این دسته از اصحاب که از خصّیصین اهل بیت ^{علیهم السلام} بودند با تقیه آشنایی داشتند و اگر ترک تقیه مرجوح بود، تقیه می کردند. بنابراین از این عمل اصحاب خاص اهل بیت ^{علیهم السلام} ، نتیجه می گیریم که گرچه تقیه کردن جائز است اما ترک تقیه ارجحیت دارد.

در داستان عمرو بن حمق خزاعی، امام حسین ^{علیه السلام} در جواب معاویه، نامه ای می نویسد و از اعمال شرورانه ی معاویه در ماجرای کشته شدن عمرو بن حمق خزاعی ، حجر بن عدی، و اصحاب او پرده بر می دارد که: آیا تو قاتل حجر بن عدی و اصحاب او که افراد عابد، و منکر ظلم و بدعت بوده و تنها از خدا می ترسیدند، نبودی؟ آیا عمرو بن حمق خزاعی را تو نکشتی؟ کسی که از اصحاب پیامبر اکرم ^{صلّی الله علیه و آله و سلّم} بود و آن قدر عبادت کرده بود که جسم او ضعیف شده بود! آیا تو بعد از اینکه به او امان دادی و عهد بستی که هرگز با او کاری نداشته باشی، باز هم با این وجود او را کشتی؟ آن چنان وعده ها و پیمان های غلیظی به عمرو بن حمق خزاعی دادی که اگر آن عهد و امان ها را به پرنده های بالای کوه ها می دادی، پرواز کرده و داخل خانه ی تو می آمدند! آیا این چنین عهد و پیمان بستی  و سپس او را کشتی؟!

در این روایت نیز می بینیم که امام حسین ^{علیه السلام} کشته شدن و ابراز برائت نکردن آنها را تایید می کند. لذا از این روایات چنین استفاده می شود که ترک تقیه، ارجحیت دارد.

لکن در برخی از روایت نیز داریم که تقیه کردن بهتر است. مثل روایت دوم از دسته اول که قبلا بیان کردیم که دو نفر از اصحاب که گرفتار مسیلمه ی کذاب شدند. و حضرت در رابطه با آنها جمله ای فرمود و کسی را که تقیه کرده، با تعبیر «رجل فقیه فی دینه» یاد کردند.

استاد ^{حفظه الله} : بخاطر همین مواردی که بیان کردیم از برخی روایات، ارجحیت تقیه کردن و از برخی دیگر، ارجحیت ترک تقیه استفاده می شود. در جلسات قبل نیز گفتیم که بهترین راه جمع کردن این است که بگوییم شرایط مکانی و زمانی با هم فرق دارند؛ کسی که مردم او را به عنوان مقیاس دین و شریعت می دانند و به او اقتدا می کنند مثل حجر بن عدی و… چنانچه در زمانی قرار گرفته باشند که حکومت تلاش بسیاری در از بین بردن تشیع دارد، ترک تقیه برای آنها ارجحیت خواهد داشت. زیرا تقیه نکردن اینها و کشته شدن شان در راه ولایت، بین مردم جامعه پخش شده و موجب احیا شدن دین می شود.

اما گاهی کسی که در شرایط تقیه قرار می گیرد یک فرد معمولی است و اگر ابراز برائت کند کشته نمی شود. در این صورت تقیه کردن برای چنین شخصی ارجحیت خواهد داشت.

مرحوم شیخ انصاری نیز در رساله ی تقیه می فرمایند: تقیه مکروه، تقیه ای است که ترک آن و تحمل ضرر ( حتی کشته شدن) أولی از فعل آن باشد. البته چنانچه از کسانی باشد که مردم به آنها اقتدا می کنند.

جمع بندی: با توجه به هر دو دسته از روایات، در اصل جواز تقیه هیچ شکی نداریم. منتهی در ترجیح تقیه کردن یا ترک تقیه، گفتیم روایات به هر دو مورد اشاره دارند که نحوه ی جمع بین این روایات این بود که بگوییم زمانها و اشخاص فرق دارد. در برخی ازمنه و اشخاص، ترک تقیه ارجحیت دارد و در برخی از ازمنه و اشخاص، تقیه کردن ارجحیت می یابد.

______________

[۱][۴] وی از اصحاب امام علی(ع) بود؛ و در جنگ ‌های جمل و صفین حضور داشت؛ او در جنگ جمل[۵] چشم چپش را و در جنگ صفین[۶] چشم راستش را در رکاب حضرت علی(ع) از دست داد. (بلاذری، انساب ‌الاشراف، ۱۹۷۷م، ج۳، ص۲۱۰؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۸۳؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۵۸(

پس از شهادت امام حسین[۷]، عبید الله بن زیاد در کوفه[۸] به منبر[۹] رفت و در نکوهش اهل بیت[۱۰] سخن گفت؛ به گزارش طبری[۱۱] و دیگران، ابن زیاد گفت:

الحمد لله الذی اظهر الحق و اهله، و نصر امیرالمؤمنین یزید بن معاویه و حزبه، و قتل الکذاب ابن الکذاب، الحسین بن علی و شیعته؛ خدای را سپاس که حق و اهلش را ظاهر کرد، امیرالمومنین یزید بن معاویه و حزبش را یاری کرد و دروغگو پسر دروغگو – حسین بن علی و پیروانش – را کشت.

هنوز سخن ابن زیاد تمام نشده بود که عبدالله بن عفیف اعتراض کرد و گفت: اى پسر مرجانه! دروغگو پسر دروغگو، تو و پدرت هستيد و نيز كسى است که به تو حکومت داد و پدرش. ای ابن مرجانه! آيا پسرانِ پيامبران را می‌‏كشيد و سخن صدّيقان را بر زبان می‌‏ آوريد؟!

ابن زیاد دستور داد او را دستگیر کنند.  او با سر دادن شعار طایفه‌اش (یا مبرور)، آنها را به کمک فراخواند، بستگانش او را از مجلس بیرون بردند. شب هنگام اطرافیان ابن زیاد خانه‌اش را محاصره کردند. وی نابینا بود اما دخترش صفیه[۱۲] او را به جنگ راهنمایی می‌ کرد. او را دستگیر کرده و نزد عبید الله بن زیاد بردند پس از گفت‌ و ‌گویی بین آن دو، به دستور ابن زیاد گردنش را زدند و بدنش را در کناسه کوفه در جایی به نام سبخه به‌ دار آویختند. (طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۵۹)

[۲][۱۳] پس از آنکه مسلم بن عقیل[۱۴] به سوی کوفه[۸] رهسپار شد، امام حسین(ع)، عبدالله بن یقطر را نیز به کوفه فرستاد.

در بین راه حصین بن نمیر[۱۵] یا حصین بن تمیم وی را دستگیر و به نزد عبید الله بن زیاد[۱۶] فرستاد.

ابن زیاد از وی خواست تا بالای قصر دار الاماره برود و به امام حسین(ع) ناسزا گوید و امام و پدرش را کذاب بنامد. وی بالای قصر رفت و گفت ای مردم من فرستاده حسینم، وی را در مقابل ابن مرجانه[۱۷] و ابن سمیه یاری کنید. عبدالله در این هنگام ابن زیاد را پست پسر پست نامید… ابن زیاد دستور داد وی را از بالای قصر به زمین انداختند، در این حال استخوان‌ هایش شکست، شخصی نزدیک رفت و سرش را برید، وقتی با اعتراض مردم روبرو شد، گفت می‌خواستم راحتش کنم. (بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۶۸)

[۳][۱۸] سمعت رسول الله[۱۹] (صلی الله علیه و آله) یقول سیقتل بعذراء[۲۰] اناس یغضب الله لهم و اهل السماء. مجلسی، بحارالانوار، ج۱۸، ص۱۲۴.

 

Source URL: http://ostadfatemi.com/1399/10/01/%d8%ac%d9%84%d8%b3%d9%87-68-%d8%af%d8%b1%d8%b3-%d8%ae%d8%a7%d8%b1%d8%ac-%d9%81%d9%82%d9%87-%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d8%af-%d9%81%d8%a7%d8%b7%d9%85%db%8c-1-%d8%af%db%8c-1399/

---