جلسه ۷۳ درس خارج فقه استاد فاطمی ۵ بهمن ۱۳۹۹

by مدیر مطالب سایت | بهمن 5, 1399 7:10 ب.ظ

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

جلسه ۷۳ درس خارج فقه استاد فاطمی حفظه الله

تاریخ: یکشنبه ۵ بهمن سال ۱۳۹۹

[کلاس غیرحضوری]

 

درس خارج فقه:

🔸 ادامه بررسی ادله قاعده تقیه

🔸 آیا عمل تقیه ای برای حفظ وحدت و حسن معاشرت مجزی هست یا نه؟

🔸 آیا تقیه اختصاص به مخالفین دارد و یا اینکه در رابطه با کفار، مشرکین و ظالمان حاکم شیعه هم جریان دارد؟

🔸 آیا تقیه اختصاص به احکام دارد یا در موضوعات خارجیه هم جریان دارد؟

 

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

تقریر خارج فقه استاد فاطمی ^{حفظه اللّه}

تقریر کننده: حسن جودی حاجی محمودلو

جلسه ۷۳     ۵/۱۱/۹۹

اختصاص تقیه به مخالفین یا عمومیت تقیه؟!

بحث دیگری که قبلا به آن اشاره کرده ایم در اینجا نیز مطرح می شود که آیا تقیه، فقط اختصاص به موردی دارد که ما در برابر عامه و مخالفین مذهب قرار گرفته باشیم یا اینکه اختصاصی به آنها ندارد و ممکن است که شخص در موضعی قرار بگیرد که کفار و مشرکین هستند یا اینکه یک حکومت جائر شیعی وجود دارد که منجر به تقیه می شود؟

مرحوم شیخ انصاری در رساله ی تقیه: به نظر می آید قدر متیقن از ادله ای که دلالت بر اذن شارع در تقیه می کنند، در رابطه با مواردی است که شخص در برابر عامه و مخالفین مذهب قرار بگیرد.

استاد ^{حفظه الله}: عمومات تقیه[۱][۱] اختصاص به تقیه کردن در برابر مخالفین ندارد و شامل تقیه در برابر کفار و مشرکین نیز می گردد. در روایت مصعده بن صدقه که به آن اشاره خواهیم کرد امام صادق ^{علیه السلام} می فرماید أَنْ يَكُونَ قَوْمُ سَوْءٍ ظَاهِرُ حُكْمِهِمْ وَ فِعْلِهِمْ عَلَى غَيْرِ حُكْمِ الْحَقِّ وَ فِعْلِهِ فَكُلُّ شَيْ‏ءٍ يَعْمَلُ الْمُؤْمِنُ بَيْنَهُمْ لِمَكَانِ التَّقِيَّةِ مِمَّا لَا يُؤَدِّي إِلَى الْفَسَادِ فِي الدِّينِ فَإِنَّهُ جَائِزٌ.[۲][۲]  روشن است که در این روایت، تقیه اختصاص به مخالفین ندارد. زیرا تقیه از نظر لغوی و اصطلاحی اختصاص به قرار گرفتن در برابر مخالفین مذهب ندارد. معنای تقیه این است که انسان مجبور به مخفی کردن عقیده یا عمل دینی خود بخاطر خوف ضرر جانی و… شود. چرا که ملاک تقیه، قاعده ی اهم و مهم بود. که ما محذور اخفّ را بخاطر دفع محذور اهم ترجیح می دهیم. بلکه گاهی در سالیان متمادی در دوران حکومت پهلوی، فقهای ما و مومنین تقیه می کردند تا عرض و آبروی خود را از شرّ ظالم ستمگر که هرچند شیعه بود حفظ کنند. پس تقیه اختصاص به مخالفین ندارد. خصوصا اینکه ما روایات فراوانی داریم که مومنین تقیه را در رابطه با کفار و مشرکین اجرا کرده اند. علاوه بر این در آیات قرآن مجید نیز اینگونه است مانند تقیه ی حضرت ابراهیم ^{علیه السلام} در برابر قوم خود یا مومن آل فرعون که با فرعونیان زندگی می کرد و تقیه می کرد. یا ماجرای تقیه ی جناب عمار با مشرکین مکه و… ؛

بنابراین نفس تقیه و تقاة که در قرآن کریم به آن اشاره شده است در قبال مشرکین استعمال شده است. پس نباید هیچ شکی در عمومیت داشته باشیم. لذا نیازی به خصوص روایت مصعده بن صدقه یا اطلاقات و عمومات دیگر نداریم بلکه خود کلام الهی به روشنی مساله تقیه را بیان می کند و هیچ اختصاصی در کار نیست. پس بدون شک، حکم تقیه عمومیت داشته و شامل کفار، مشرکین و ظلمه ی شیعه نیز می گردد و اختصاص به مخالفین ندارد.

نکته: در این حکم، فرقی بین تفاوت مذهب مخالفین وجود ندارد. برای مثال ترک حج تمتع، مذهب جمیع مخالفین نیست یا تکتف نیز مذهب جمیع آنها نیست. لذا در صورت مواجهه با عامه، اگر جوّ عمومی بر ترک تکتف یا ترک تمتع باشد در صورتی که اضطرار پیش بیاید، ترک برخی از واجبات یا فعل برخی از محرمات از باب تقیه اشکالی نخواهد داشت.

بررسی جریان تقیه در احکام و موضوعات خارجی

بحث دیگری که قبلا نیز به طور اجمال به آن اشاره شده بود پاسخ به این سوال است که آیا تقیه فقط در احکام شرعی جاری می شود یا در موضوعات خارجی نیز جریان دارد؟

بدون هیچ اشکالی تقیه در احکام شرعی جاری می شود. مثل مسح بر خفین، یا تکتف و … . اما باید دید که جریان تقیه در موضوعات چگونه است. مثل اینکه حاکم مخالفین حکم به هلال ماه شوال کرده و فردا را عید فطر اعلام کرده است. که اگر به حکم آنها عمل نکنیم دچار مشقت خواهیم شد. لذا در تشخیص این موضوعات آیا متابعت و تقیه کردن جائز است هرچند که این موضوعات هنوز برای ما ثابت نشده است؟ مثل اینکه رویت هلال ماه شوال در مثال مذکور برای ما ثابت نشده است در حالیکه حاکم آنها به آن حکم کرده است. که بحث مهمی است.

اقسام موضوعات شرعی و جریان تقیه نسبت به آنها

موضوعات احکام  شرعیه به چند قسم تقسیم می شوند:

۱- بیان برخی از این موضوعات شرعی به دست شارع است. برای مثال تعیین وقت مغرب؛ آیا وقت مغرب، استتار قرص آفتاب است یا اینکه استتار کافی نیست بلکه باید ذهاب حمره ی مشرقیه نیز صورت بگیرد؟ که بیان این مورد به ید شارع است.

۲- برخی از موضوعات خارجی (که احکام شرعی بر آن مترتب می شوند)، موضوعات خارجی صرف هستند. مثل دیده شدن ماه؛ که اختصاص به بیان شارع ندارد و مساله ی عمومی است.

در قسم اول که برگشت به اختلاف حکم می کند و بیان شارع تعیین کننده است، تقیه جاری می شود. اما در قسم دوم که یک مساله عمومی است، محل کلام است که در جلسه بعد به آن می پردازیم.

______________

[۱][۳] لا دین لمن لا تقیه له و….

[۲][۴] وسائل الشيعة ؛ ج‏۱۶ ؛ ص۲۱۶ حدیث ۶ ؛ ‏ أَنَّ الْمُؤْمِنَ إِذَا أَظْهَرَ الْإِيمَانَ ثُمَّ ظَهَرَ مِنْهُ مَا يَدُلُّ عَلَى نَقْضِهِ خَرَجَ مِمَّا وَصَفَ وَ أَظْهَرَ وَ كَانَ لَهُ نَاقِضاً إِلَّا أَنْ يَدَّعِيَ أَنَّهُ إِنَّمَا عَمِلَ ذَلِكَ تَقِيَّةً وَ مَعَ ذَلِكَ يُنْظَرُ فِيهِ فَإِنْ كَانَ لَيْسَ مِمَّا يُمْكِنُ أَنْ تَكُونَ التَّقِيَّةُ فِي مِثْلِهِ لَمْ يُقْبَلْ مِنْهُ ذَلِكَ لِأَنَّ لِلتَّقِيَّةِ مَوَاضِعَ مَنْ أَزَالَهَا عَنْ مَوَاضِعِهَا لَمْ تَسْتَقِمْ لَهُ وَ تَفْسِيرُ مَا يُتَّقَى مِثْلُ أَنْ يَكُونَ قَوْمُ سَوْءٍ ظَاهِرُ حُكْمِهِمْ وَ فِعْلِهِمْ عَلَى غَيْرِ حُكْمِ الْحَقِّ وَ فِعْلِهِ فَكُلُّ شَيْ‏ءٍ يَعْمَلُ الْمُؤْمِنُ بَيْنَهُمْ لِمَكَانِ التَّقِيَّةِ مِمَّا لَا يُؤَدِّي إِلَى الْفَسَادِ فِي الدِّينِ فَإِنَّهُ جَائِزٌ.

 

 

Source URL: http://ostadfatemi.com/1399/11/05/%d8%ac%d9%84%d8%b3%d9%87-73-%d8%af%d8%b1%d8%b3-%d8%ae%d8%a7%d8%b1%d8%ac-%d9%81%d9%82%d9%87-%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d8%af-%d9%81%d8%a7%d8%b7%d9%85%db%8c-5-%d8%a8%d9%87%d9%85%d9%86-1399/

---