بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
جلسه ۸۳ درس خارج فقه استاد فاطمی حفظه الله
تاریخ: دوشنبه ۲۰ بهمن سال ۱۳۹۹
[کلاس غیرحضوری]
درس خارج فقه:
🔸 ادامه بررسی تنبیهات قاعده تقیه
🔸 طائفه چهارم از طوایف اخبار در رابطه با حرمت و عدم حرمت نام بردن حضرت امام زمان علیه السلام روحی لتراب مقدمه الفداء
🔸 راه جمع بین طوایف اربعه
بسم اللّه الرّحمن الرّحیم
تقریر خارج فقه استاد فاطمیحفظه اللّه
تقریر کننده: حسن جودی حاجی محمودلو
جلسه ۸۳ ۲۰/۱۱/۹۹
طایفه چهارم روایاتی است که نه تنها تسمیه را حرام نمی دانند بلکه در آنها تسمیه واقع شده است؛
در این اخبار اسم شریف حضرت یا توسط خود ائمه معصومین و یا توسط اصحاب ایشان در موارد مختلف ذکر شده است. که روایات متعددی در اواخر باب ۳۳ کتاب وسائل الشیعة داریم.
روایت اول: وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ الْكُوفِيِ أَنَّ أَبَا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ الْعَسْكَرِيَّ علیه السلام بَعَثَ إِلَى بَعْضِ مَنْ سَمَّاهُ شَاةً مَذْبُوحَةً وَ قَالَ هَذِهِ مِنْ عَقِيقَةِ ابْنِي مُحَمَّدٍ.
حضرت امام حسن عسگری علیه السلام بعد از تولد حضرت ولی عصر گوسفند ذبح شده ای را برای اصحابش فرستاد و فرمود: این از عقیقه ی فرزندم محمد است.
روایت دوم: وَ عَنْهُ عَنِ الْحِمْيَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْعَلَوِيِّ عَنْ أَبِي غَانِمٍ الْخَادِمِ قَالَ: وُلِدَ لِأَبِي مُحَمَّدٍ علیه السلام مَوْلُودٌ فَسَمَّاهُ مُحَمَّداً- وَ عَرَضَهُ عَلَى أَصْحَابِهِ يَوْمَ الثَّالِثِ وَ قَالَ هَذَا صَاحِبُكُمْ مِنْ بَعْدِي وَ خَلِيفَتِي عَلَيْكُمْ وَ هُوَ الْقَائِمُ الْحَدِيثَ.[۱]
برای امام حسن عسگری علیه السلام فرزندی به دنیا آمد و ایشان این مولود را محمد نامگذاری کرد. و روز سه شنبه این فرزند را به اصحاب عرضه کرد و فرمود: بعد از من این فرزند صاحب شما و خلیفه ی شماست و او قائم منتظَر است… .
در این روایت هرچند امام اسمی از ایشان نیاورده است اما ابو غانم خادم گفت که او را محمد نامید. اگر نام بردن حرام بود؛ خادم حضرت مرتکب چنین حرامی نمی شد.
روایت سوم: وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِصَامٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَعْقُوبَ الْكُلَيْنِيِّ عَنْ عَلَّانٍ الرَّازِيِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا أَنَّهُ لَمَّا حَمَلَتْ جَارِيَةُ أَبِي مُحَمَّدٍ علیه السلام قَالَ سَتَحْمِلِينَ وَلَداً وَ اسْمُهُ مُحَمَّدٌ وَ هُوَ الْقَائِمُ مِنْ بَعْدِي.[۲]
وقتی کنیز امام حسن عسگری علیه السلام حامله شد امام علیه السلام خطاب به او فرمود: به زودی به فرزند پسری حامله می شوی که اسم او محمد است و بعد از من او قائم منتظر خواهد بود.
روایت چهارم: وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ الطَّالَقَانِيِّ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ الْقَطَّانِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ أَبِي عَمْرٍو عَنْ صَدَقَةَ بْنِ أَبِي مُوسَى عَنْ أَبِي نَضْرَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ فَاطِمَةَ علیها السلام أَنَّهُ وَجَدَ مَعَهَا صَحِيفَةً مِنْ دُرَّةٍ فِيهَا أَسْمَاءُ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهَا فَقَرَأَهَا إِلَى أَنْ قَالَ أَبُو الْقَاسِمِ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ حُجَّةُ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ الْقَائِمُ- أُمُّهُ جَارِيَةٌ اسْمُهَا نَرْجِسُ.[۳]
جابر بن عبد الله انصاری می گوید: من در دست حضرت فاطمه ی زهرا سلام الله علیها صحیفه ای که مثل درّ درخشان بود دیدم که در آن اسامی ائمه در آن بود. جابر این اسامی را قرائت کرد تا آخرین نفر که ابو القاسم محمد بن الحسن حجت خدا بر خلق اوست و … .
اگر نام بردن حرام بود جناب جابر هرگز اسم ایشان را ذکر نمی کرد. و روات نیز یکی پس از دیگری این روایت را نقل کرده اند در حالیکه اگر این کار حرام بود روات این کار را نمی کردند.
روایت پنجم: وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْكُوفِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ الْبَرْمَكِيِّ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مَالِكٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي الْجَارُودِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ علیه السلام قَالَ: قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ علیه السلام عَلَى الْمِنْبَرِ يَخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِي فِي آخِرِ الزَّمَانِ وَ ذَكَرَ صِفَةَ الْقَائِمِ وَ أَحْوَالَهُ إِلَى أَنْ قَالَ لَهُ اسْمَانِ اسْمٌ يَخْفَى وَ اسْمٌ يَعْلُنُ فَأَمَّا الَّذِي يَخْفَى فَأَحْمَدُ- وَ أَمَّا الَّذِي يَعْلُنُ فَمُحَمَّدٌ الْحَدِيثَ.[۴]
امیر المومنین علیه السلام در منبر فرمود: مردی از فرزندانم در آخر الزمان خارج می شود. صفت حضرت را قائم را بیان می کند تا اینکه می فرماید: دو اسم دارد یکی مخفی و دیگری علنی؛ اسم مخفی او احمد و اسم آشکار او محمد است.
اگر این کار حرام بود حضرت در بالای منبر چنین کاری را انجام نمی داد.
روایت ششم: وَ بِأَسَانِيدِهِ الْكَثِيرَةِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي الْجَارُودِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام عَنْ جَابِرٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى فَاطِمَةَ علیها السلام وَ بَيْنَ يَدَيْهَا لَوْحٌ فِيهِ أَسْمَاءُ الْأَوْصِيَاءِ مِنْ وُلْدِهَا فَعَدَدْتُ اثْنَيْ عَشَرَ آخِرُهُمْ الْقَائِمُ- ثَلَاثَةٌ مِنْهُمْ مُحَمَّدٌ وَ أَرْبَعَةٌ مِنْهُمْ عَلِيٌّ.[۵]
به محضر حضرت فاطمه علیها السلام وارد شدم. مقابل ایشان لوحی بود که در آن اسامی تمام اوصیا بود. هر دوازده نفر را شمردم. آخرین نفر قائم بود. نام سه نفر از آنها محمد بود و نام چهار نفر علی بود.
یکی از آن سه نفر، همان امام زمان علیه السلام است.
روایت هفتم: وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الدَّقَّاقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ عَنْ عَمِّهِ الْحُسَيْنِ بْنِ زَيْدٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى الصَّادِقِ علیه السلام فَقُلْتُ لَوْ عَهِدْتَ إِلَيْنَا فِي الْخَلَفِ مِنْ بَعْدِكَ فَقَالَ الْإِمَامُ بَعْدِي ابْنِي مُوسَى وَ الْخَلَفُ الْمَأْمُولُ الْمُنْتَظَرُ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى.[۶]
به محضر امام صادق علیه السلام وارد شدم و گفتم: کاش به ما لطف کرده و می فرمودید خلف بعد از شما کیست؟ حضرت فرمود: بعد از من فرزندم موسی امام شماست. و خلف مامول منتظر محمد است که فرزند حسن و او فرزند علی و او فرزند محمد و او فرزند علی بن موسی است.
در این روایت نیز به اسم شریف امام زمان علیه السلام تصریح شده است.
روایت هشتم: وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ بَابَوَيْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ الطَّالَقَانِيِّ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ مُحَمَّدِ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُثْمَانَ الْعَمْرِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ علیه السلام فِي الْخَبَرِ الَّذِي رُوِيَ عَنْ آبَائِهِ علیه السلام أَنَّ الْأَرْضَ لَا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ لِلَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ أَنَّ مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً- فَقَالَ إِنَّ هَذَا حَقٌّ كَمَا أَنَّ النَّهَارَ حَقٌّ فَقِيلَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَمَنِ الْحُجَّةُ وَ الْإِمَامُ بَعْدَكَ فَقَالَ ابْنِي مُحَمَّدٌ هُوَ الْإِمَامُ وَ الْحُجَّةُ بَعْدِي فَمَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْهُ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً.[۷]
امام حسن عسگری علیه السلام از آباء خود نقل می کنند که زمین از حجت الهی خالی نمی شود. اگر کسی بمیرد و امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است. سپس فرمود: این مطلب حقی است که مثل روز روشن است. به ایشان گفته شد که حجت بعد از شما کیست؟ حضرت فرمود: فرزندم محمد؛ بعد از من او امام و حجت است. هر کس بمیرد و او را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است.
در تمام این احادیث، اسم خاص امام زمان علیه السلام را یا خود معصوم بیان کرده یا در محضر معصوم بیان شده است و حضرت تقریر کرده اند. مرحوم حرّ عاملی در آخر این باب ۳۳، جمله ای دارند که: احادیث زیادی داریم که در آنها نام حضرت برده شده است. در بعضی از اینها به نام بردن از حضرت امر شده است. در دعاها، زیارات تلقین ها و… روایات زیادی وارد شده اند که می توان نسبت به آن ادعای تواتر کرد. در این کتاب عده ای از این روایات را آورده ایم. جماعتی از علمای ما در کتب حدیث، اصول و کلام نیز از آن حضرت اسم برده اند از جمله مرحوم علامه، محقق، مقداد، فاضل، سید مرتضی، سید بن طاووس رحمهم الله و… . و منع کردن از اسم حضرت بسیار نادر است. من در رساله ی مستقلی در این باره بحث کرده ام که حرمتی در کار نیست.
______________
[۱] وسائل الشيعة ؛ ج۱۶ ؛ ص۲۴۳
[۲] وسائل الشيعة ؛ ج۱۶ ؛ ص۲۴۳
[۳] وسائل الشيعة ؛ ج۱۶ ؛ ص۲۴۳
[۴] وسائل الشيعة ؛ ج۱۶ ؛ ص۲۴۴
[۵] وسائل الشيعة ؛ ج۱۶ ؛ ص۲۴۴
[۶] وسائل الشيعة ؛ ج۱۶ ؛ ص۲۴۵
[۷] وسائل الشيعة، ج۱۶، ص: ۲۴۶
