بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

جلسه ۸۸ درس خارج فقه استاد فاطمی حفظه الله

تاریخ: سه شنبه ۲۸ بهمن سال ۱۳۹۹

[کلاس غیرحضوری]

 

درس خارج فقه:

🔸 ادامه بررسی ادله قاعده «کل کافرنجس»

🔸 دلیل سوم: روایات کثیری (صحیحه و موثقه) در کتب اربعه دال بر نجاست کفار اعم از کتابی و غیرکتابی است

🔸 فعلا ۶ روایت از کافی، تهذیب و استبصار را مورد بحث قرار می دهیم

 

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

تقریر خارج فقه استاد فاطمی^{حفظه اللّه}

تقریر کننده: حسن جودی حاجی محمودلو

جلسه ۸۸     ۲۸/۱۱/۹۹

دلیل سوم: روایات

روایات در این باب فراوان و در حد مستفیضة و بلکه در حد تواتر می باشد که چند نمونه از آنها را ذکر می کنیم.

روایت اول: وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ سَعِيدٍ الْأَعْرَجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ^{علیه السلام} عَنْ سُؤْرِ الْيَهُودِيِّ وَ النَّصْرَانِيِّ فَقَالَ لَا.[۱]

سعید اعرج از امام صادق ^{علیه السلام} درباره ی سؤر (پسمانده ی) یهودی و نصرانی سوال کرد که آیا می توان از آن غذای باقیمانده خورد؟ حضرت فرمود: نه!

روایت دوم: وَ عَنْ حُمَيْدِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ وُهَيْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ^{علیهما السلام} فِي مُصَافَحَةِ الْمُسْلِمِ الْيَهُودِيَّ وَ النَّصْرَانِيَّ قَالَ مِنْ وَرَاءِ الثَّوْبِ فَإِنْ صَافَحَكَ بِيَدِهِ فَاغْسِلْ يَدَكَ.[۲]

ابوبصیر از امام باقر ^{علیه السلام} درباره مصافحه ی یک مسلمان با یهودی یا نصرانی سوال می کند. حضرت فرمود: از پشت لباس مصافحه کند. اگر یهودی با دست خود با شما مصافحه کرد (از پشت ثیاب نشد) دستهای خود را بشوی.

معلوم است که دست یکی از آن دو نفر در هنگام مصافحه خیس بوده است.

روایت سوم: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ^{علیه السلام} عَنْ آنِيَةِ أَهْلِ الذِّمَّةِ وَ الْمَجُوسِ فَقَالَ لَا تَأْكُلُوا فِي آنِيَتِهِمْ وَ لَا مِنْ طَعَامِهِمُ الَّذِي يَطْبُخُونَ وَ لَا فِي آنِيَتِهِمُ الَّتِي يَشْرَبُونَ فِيهَا الْخَمْرَ.[۳]

محمد بن مسلم می گوید از امام باقر ^{علیه السلام} درباره ی ظروف اهل ذمه سوال کردم؟ حضرت فرمود: در ظروف آنها چیزی نخورید. از طعامی که می پزند نخورید. و در ظروف آنها که برای شرب خمر استفاده می کنند غذا نخورید.

البته مراد طعامی است که آن را طبخ می کنند. گاهی از یهودی برنج می خریم در اینجا چون طبخ نشده است مشکلی وجود ندارد.

روایت چهارم: وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ يَحْيَى الْكَاهِلِيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ^{علیه السلام} عَنْ قَوْمٍ مُسْلِمِينَ يَأْكُلُونَ وَ حَضَرَهُمْ رَجُلٌ مَجُوسِيٌّ أَ يَدْعُونَهُ إِلَى طَعَامِهِمْ فَقَالَ أَمَّا أَنَا فَلَا أُوَاكِلُ الْمَجُوسِيَّ وَ أَكْرَهُ أَنْ أُحَرِّمَ عَلَيْكُمْ شَيْئاً تَصْنَعُونَهُ فِي بِلَادِكُمْ.[۴]

از امام صادق ^{علیه السلام} درباره قوم مسلمانی سوال کردم که در حال غذا خوردن هستند که مرد مجوسی در نزد آنها حاضر می شود. آیا او را برای خوردن غذا دعوت کنند؟ حضرت فرمود: اگر من باشم با مجوسی غذا نمی خورم. و کراهت دارم بر شما چیزی را حرام کنم که در شهرهای خود آن را مرتکب می شوید.

از کلام امام به وضوح حرمت استفاده می شود.

روایت پنجم: وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى ^{علیه السلام} قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ مُؤَاكَلَةِ الْمَجُوسِيِّ فِي قَصْعَةٍ وَاحِدَةٍ وَ أَرْقُدَ مَعَهُ عَلَى فِرَاشٍ وَاحِدٍ وَ أُصَافِحَهُ قَالَ لَا.[۵]

علی بن جعفر می گوید از برادرم موسی بن جعفر ^{علیهما السلام} درباره ی هم غذا شدن با مجوسی در یک ظرف سوال کردم و گاهی در مسافرت پیش می آید که در یک رختخواب باید با مجوسی خوابید آیا می توان این کار را کرد و آیا می توان با او مصافحه کرد؟ حضرت فرمود: خیر!

روایت ششم: وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنِ الْعَمْرَكِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ^{علیهما السلام} قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ فِرَاشِ الْيَهُودِيِّ وَ النَّصْرَانِيِّ يُنَامُ عَلَيْهِ قَالَ لَا بَأْسَ وَ لَا يُصَلَّى فِي ثِيَابِهِمَا وَ قَالَ لَا يَأْكُلِ الْمُسْلِمُ مَعَ الْمَجُوسِيِّ فِي قَصْعَةٍ وَاحِدَةٍ وَ لَا يُقْعِدْهُ عَلَى فِرَاشِهِ وَ لَا مَسْجِدِهِ وَ لَا يُصَافِحْهُ‏ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ اشْتَرَى ثَوْباً مِنَ السُّوقِ لِلُّبْسِ لَا يَدْرِي لِمَنْ كَانَ هَلْ تَصِحُ‏ الصَّلَاةُ فِيهِ قَالَ إِنِ اشْتَرَاهُ مِنْ مُسْلِمٍ فَلْيُصَلِّ فِيهِ وَ إِنِ اشْتَرَاهُ مِنْ نَصْرَانِيٍّ فَلَا يُصَلِّي فِيهِ حَتَّى يَغْسِلَهُ.[۶]

علی بن جعفر می گوید از برادر بزرگوارم درباره ی خوابیدن در فراش و تختخواب یهودی و نصاری سوال کردم که آیا می توان بر روی آن خوابید؟ حضرت فرمود: اشکالی ندارد. اما در لباس اینها نماز خوانده نشود. و حضرت فرمودند: مسلمان با مجوسی در یک ظرف غذا نمی خورد و بر روی فراش او نمی نشیند و در محل عبادت او نمی نشیند و نباید با او مصافحه کند. از او درباره مردی که از بازار لباسی را خریداری کرده و نمی داند برای چه کسی بوده است پرسیدم که آیا می تواند در آن نماز بخواند؟ حضرت فرمود: اگر از مسلمان خریده باشد در آن نماز بخواند (بهتر است که آن را بشوید و سپس با آن نماز بخواند) اما اگر از نصرانی خریده باشد تا وقتی که آن را نشسته است در آن نماز نخواند.

اگر از مسلمان خریده باشد شستن لباس مستحب است.

این شش روایت ظهور در نجاست اهل کتاب دارد.

بررسی اجمالی این روایات

بررسی روایت اول: این روایت ظهور در نجاست دارد. زیرا ظاهر سوال از پسمانده ی یهودی و نصرانی در رابطه با این است که آیا اکل و شرب از حیث نجاست و عدم نجاست این پسمانده جایز است یا نه. و جهت دیگری ندارد.

اشکال: ممکن است کسی بگوید که چون اینها گوشت خوک می خورند یا شرب خمر می کنند احتمال دارد سوال از این جهت باشد که امکان دارد پسمانده ی اینها از گوشت خوک باشد یا در مشروبات از بقیه ی خمر باشد. پس این فرمایش حضرت دلالت بر نجاست اهل کتاب نمی کند.

جواب اول: در این صورت این مورد از شبهات موضوعیه خواهد شد که اصالة الحلیة جاری می شود. اما کسی ادعا نکرده است که این روایت با قاعده ی اصالة الحلیة تعارض می یابد. بنابراین مساله در شبهه موضوعیه نبوده است.

جواب دوم: حضرت به طور مطلق جواز اکل پسمانده ی اینها را نفی فرموده است. چه از باب احتمال اینکه از خمر و خنزیر بوده و چه از این باب که اینها اهل کتاب هستند. بنابراین روایت بر نجاست اهل کتاب دلالت می کند.

جواب سوم:  اگر مراد، سوال و جواب درباره پسمانده آلوده به خمر خنزیر باشد، در این صورت خلاف ظاهر خواهد شد. زیرا منشأ چنین شبهه ای امور خارجیه می شود. چرا که وقتی حکم خنزیر و خمر روشن است  معلومیت شبهه موضوعیه تحریمه واضح است. بنابراین سوال درباره شبهه موضوعیه نیست.

اشکال: ممکن است کسی بگوید که احتمال دارد جهت سوال از این باب باشد که احتمال می دهیم آنها بخاطر نجاسات خارجیه متنجس شده باشند. زیرا از نجاسات خارجیه مثل لحم خنزیر و سائر مسکرات اجتناب نمی کنند. و مساله اهل کتاب بودن در سوال مطرح نیست.

جواب: این مورد اختصاص به اهل کتاب ندارد بلکه هر کسی که از نجاسات اجتناب نکند درباره ی او نیز چنین سوالی احتمال دارد. و اگر حرف شما درست بود نباید از اهل کتاب می پرسید بلکه باید بطور مطلق می پرسید.

______________

[۱] وسائل الشيعة ؛ ج‏۳ ؛ ص۴۲۱ ح۸

[۲] وسائل الشيعة ؛ ج‏۳ ؛ ص۴۲۰ ح ۵

[۳] وسائل الشيعة ؛ ج‏۳ ؛ ص۴۱۹ ح۱

[۴] وسائل الشيعة ؛ ج‏۳ ؛ ص۴۱۹ ح۲

[۵] وسائل الشيعة ؛ ج‏۳ ؛ ص۴۲۰ ح۶

[۶] وسائل الشيعة ؛ ج‏۳ ؛ ص۴۲۱ ح۱۰