جلسه ۹۲ درس خارج فقه استاد فاطمی ۵ اسفند ۱۳۹۹

by مدیر مطالب سایت | اسفند 5, 1399 6:31 ب.ظ

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

جلسه ۹۲ درس خارج فقه استاد فاطمی حفظه الله

تاریخ: سه شنبه ۵ اسفند سال ۱۳۹۹

[کلاس غیرحضوری]

 

درس خارج فقه:

🔸 ادامه بررسی ادله قائلین به طهارت ذاتی اهل کتاب

🔸 اخبار دال بر تغسیل میت مسلم توسط اهل کتاب و جواب به استدلال مذکور

🔸 خلاصه اشکال: روایات دال بر طهارت اهل کتاب عدم حجیت آنهاست بجهت اینکه وثوق به صدور و جهت صدور این اخبار نیست لذا حجیت اینها مخدوش است زیرا با اعراض قدمای اصحاب که کاسر سند قوی است عملا این اخبار از حجیت ساقط می شوند

🔸 حتی با وجود وثوق به صدور این اخبار (از جهت صحت سند) جهت صدورشان مخدوش است يعني تقیتا صادرشده اند نه برای حکم واقعی

🔸 وقتی حجیت اخبار مخدوش شد با اخبار دال بر نجاست تعارض نمی کنند زیرا حجت با لاحجت تعارض نمی کند

 

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

تقریر خارج فقه استاد فاطمی^{حفظه اللّه}

تقریر کننده: حسن جودی حاجی محمودلو

جلسه ۹۲     ۵/۱۲/۹۹

روایت دهم:

اگر مرد مسلمانی در جایی بمیرد و مسلمانی نباشد که او را غسل دهد بلکه فقط نصرانی و یهودی باشد در روایات چنین آمده که او آن میت مسلمان را غسل می دهد. هم چنین درباره ی خانم مسلمان مرده نیز چنین روایاتی داریم.[۱][۱]

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنِ الْمُفِيدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ^{علیه السلام} فِي حَدِيثٍ قَالَ: قُلْتُ فَإِنْ مَاتَ رَجُلٌ مُسْلِمٌ- وَ لَيْسَ مَعَهُ رَجُلٌ مُسْلِمٌ وَ لَا امْرَأَةٌ مُسْلِمَةٌ مِنْ ذَوِي قَرَابَتِهِ وَ مَعَهُ رِجَالٌ نَصَارَى وَ نِسَاءٌ مُسْلِمَاتٌ لَيْسَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَهُنَّ قَرَابَةٌ قَالَ يَغْتَسِلُ النَّصَارَى ثُمَّ يُغَسِّلُونَهُ فَقَدِ اضْطُرَّ وَ عَنِ الْمَرْأَةِ الْمُسْلِمَةِ تَمُوتُ وَ لَيْسَ مَعَهَا امْرَأَةٌ مُسْلِمَةٌ وَ لَا رَجُلٌ مُسْلِمٌ مِنْ ذَوِي قَرَابَتِهَا وَ مَعَهَا نَصْرَانِيَّةٌ وَ رِجَالٌ مُسْلِمُونَ قَالَ تَغْتَسِلُ النَّصْرَانِيَّةُ ثُمَّ تُغَسِّلُهَا.[۲][۲]

عمار بن موسی می گوید به امام صادق ^{علیه السلام} عرض کردم اگر مرد مسلمانی بمیرد و همراه او مرد مسلمانی نباشد یا زن مسلمانی که محرم او باشد، نباشد بلکه همراه او مردان نصرانی و زنان مسلمان نا محرمی باشند. درباره ی این میت چه کار باید کرد؟ حضرت فرمود: نصرانی خود را شسته و سپس آن میت را غسل دهند.

نسبت به خانم مسلمان مرده نیز چنین روایتی داریم که:

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ^{علیه السلام}‏ أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ ……. وَ عَنِ الْمَرْأَةِ الْمُسْلِمَةِ تَمُوتُ وَ لَيْسَ مَعَهَا امْرَأَةٌ مُسْلِمَةٌ وَ لَا رَجُلٌ مُسْلِمٌ مِنْ ذَوِي قَرَابَتِهَا وَ مَعَهَا نَصْرَانِيَّةٌ وَ رِجَالٌ مُسْلِمُونَ لَيْسَ بَيْنَهَا وَ بَيْنَهُمْ قَرَابَةٌ قَالَ تَغْتَسِلُ النَّصْرَانِيَّةُ ثُمَّ تُغَسِّلُهَا… ‏.[۳][۳]

خانم مسلمانی از دنیا رفته است. زن مسلمان و مرد محرمی که او را غسل دهد هم نیست. ولی همراه او زنان نصرانی و مردان مسلمان نا محرم هستند. حضرت فرمودند: زن نصرانی اغتسال می کند و سپس او را غسل می دهد.

روایت دیگری نیز شبیه همین روایت از امیرالمومنین ^{علیه السلام} نقل شده است که:

سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِي الْجَوْزَاءِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَيْدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّ ^{علیه السلام} قَالَ: أَتَى رَسُولَ اللَّهِ ^{صلی الله علیه و آله} نَفَرٌ فَقَالُوا إِنَّ امْرَأَةً تُوُفِّيَتْ مَعَنَا وَ لَيْسَ مَعَهَا ذُو مَحْرَمٍ فَقَالَ كَيْفَ‏ صَنَعْتُمْ فَقَالُوا صَبَبْنَا عَلَيْهَا الْمَاءَ صَبّاً فَقَالَ أَ مَا وَجَدْتُمُ امْرَأَةً مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ تُغَسِّلُهَا قَالُوا لَا قَالَ أَ فَلَا يَمَّمْتُمُوهَا.[۴][۴]

جمعی به محضر رسول خدا ^{صلی الله علیه و آله} آمدند و گفتند خانمی همراه ما بود که وفات کرد و محرمی هم نداشت. حضرت فرمود چه کار کردید؟ گفتند: آبی روی او ریخته و دفنش کردیم (یعنی غسل ندادیم). حضرت فرمود: آیا خانمی از اهل کتاب نیافتید که او را غسل دهد؟ گفتند: نه. حضرت فرمود: آیا مردانی نبودند که او را تیمم دهند؟!

از این روایات برداشت می شود که آنها ذاتا نجس نیستند.

سه اشکال بر روایت وارد شده است؛ اولا، ممکن است این روایت نیز مثل روایاتی باشد که دلالت بر عدم انفعال ماء قلیل با نجس می کند. که در این صورت حتی اگر دست اهل کتاب به آب برخورد کند نجس نمی شود. لذا دلالت بر طهارت کتابی ندارد.

ثانیا، ممکن است آب را با ظرفی بریزند بدون اینکه دستشان به بدن مسلمان برخورد کند.

ثالثا، ممکن است آبی که میت مسلمان را با آن غسل داده اند آب کرّ بوده باشد.

جمع بندی روایات:

روایاتی که برای طهارت اهل کتاب وارد شده بود قابل خدشه بودند. هرچند چنین ظهوری را برای این روایات بپذیریم باز نمی توان با این روایات بر طهارت اهل کتاب استدلال کرد. بلکه بهترین راه این است که این روایات را طرح کنیم. زیرا این روایت خبر واحد هستند. دلیل بر حجیت خبر واحد، بناء عقلاست. و اخباری که دلالت بر حجیت خبر واحد می کنند مفادش امضاء بناء عقلاست. بنای عقلا بر حجیت خبری دلالت دارد که موثوق الصدور باشد. اما اگر چنین نباشد عقلا بنا را بر حجیت آن نمی گذارند هرچند که راوی امامی و ثقة باشد. بله، یکی از اسباب ثقة بودن راوی است لکن چنین نیست که هر جا راوی ثقة باشد روایت موثوق الصدور باشد. حال باید دید که آیا این اخباری که برای طهارت اهل کتاب آورده شده اند موثوق الصدور هستند و می توان حجیت آنها ر از باب بناء عقلاء ثابت کرد؟ خیر؛ این اخبار دچار مشکل هستند. زیرا اگر قدما از اخباری اعراض کرده باشند در حالیکه آن روایات را دیده اند و خیلی متعبد بودند و این اخبار به واسطه آنها به دست ما رسیده است، چرا به آنها عمل نکرده اند؟! پس از اعراض قدما کشف می کنیم که در صدور اخبار یا جهت صدور آنها خللی احساس کرده اند. لذا این اعراض سبب می شود وثوق به صدور این اخبار پیدا نکنیم. و این جمله مشهور شده است که «کلما ازداد صحّةً ازداد وهناً» یعنی روایت هرچند سندا صحیح باشد اگر مورد اعراض اصحاب واقع شود بر سستی و وهن آن افزوده می شود. و لذا معنای این جمله این است که «اعراض القدماء کاسر للسند القوی»؛ اعراض قدما شکننده ی سند قوی است. بر عکس اگر قدما اعراض نکنند این مطلب را که «عمل الاصحاب جابر للسند الضعیف» داریم. با این بیان به این مطلب می رسیم که قدمای امامیه بر نجاست اهل کتاب اجماع کرده اند. تا این حد که این مطلب به شعار شیعه تبدیل شده است. پس با این مطالب دیگر جایی برای وثوق به این روایات باقی نمی ماند. پس این روایات بخاطر تقیه صادر شده اند و نمی توانند با اخبار دالّ بر نجاست اهل کتاب تعارض کنند.

_____________

[۱][۵] تهذیب الاحکام  ج ۱ ص ۳۴۰

[۲][۶] وسائل الشيعة ؛ ج‏۲ ؛ ص۵۱۵

[۳][۷] الكافي (ط – الإسلامية) ؛ ج‏۳ ؛ ص۱۵۹

[۴][۸] تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج‏۱ ؛ ص۴۴۳

 

Source URL: http://ostadfatemi.com/1399/12/05/%d8%ac%d9%84%d8%b3%d9%87-92-%d8%af%d8%b1%d8%b3-%d8%ae%d8%a7%d8%b1%d8%ac-%d9%81%d9%82%d9%87-%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d8%af-%d9%81%d8%a7%d8%b7%d9%85%db%8c-5-%d8%a7%d8%b3%d9%81%d9%86%d8%af-1399/

---