الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
جلسه ۴۹ درس خارج فقه و اصول استاد فاطمی حفظه الله
تاریخ: دوشنبه ۲۵ آذر سال ۱۳۹۸
ساعت: ۱۱ صبح
مکان: موسسه امام صادق علیه السلام پردیسان
دلیل اول صاحب فصول ره: وقتی از چیزی سوال می‌شود مادامی که به پاسخ سوالات اساسی و اصلی نرسیم سوال پرسیدن تکرار می‌شود. در ما نحن فیه از مولا می‌توانیم سوال بپرسیم چرا مقدمه واجب است؟ اگر مولا پاسخ گوید برای تمکن به اتیان ذی المقدمه، دوباره سوال می‌پرسیم که تمکن داشته باشیم به ذی المقدمه چه دلیل و فایده‌ای دارد؟ اما اگر شارع پاسخ گوید برای ایصال به ذی المقدمه دیگر جای سوال باقی نمی‌ماند. زیرا ذی المقدمه ذاتا مطلوبیت دارد. پس از این جهت نظر صاحب فصول ره اقوی است.
استاد حفظه الله: حق با صاحب فصول ره است. اما مثالهایی که زده است مناقشه دارد. می‌توان چنین مثال زد که ذی المقدمه‌ای، مقدمه سختی دارد.
اینکه آخوند تمکن از ذی المقدمه را مطرح می‌کند، توقف مقدمه به ذی المقدمه و تمکن از آن حرف درستی است، اما اینکه آیا مقدمه به همین دلیل واجب شمرده شده، چنین سخنی درست نیست.
دلیل دوم صاحب فصول ره: عقل مانع نیست که اجازه دهیم به آمر حکیم که امری به عبد کند که من از تو می‌خواهم حجی انجام دهی و راهی را بروی که تو را به ذی المقدمه برساند (آن راه همان مقدمه موصله است). اما نمی‌تواند بگوید از تو می‌خواهم ذی المقدمه را انجام دهی اما مقدمه را انجام ندهی، عقل اجازه نمی‌دهد به آمر حکیم که چنین امری نماید. پس مولا می‌تواند ذی‌المقدمه را واجب کند با این مقدمه موصله‌اش.
مرحوم آخوند ره می‌فرماید: اینکه ضرورت دارد که مقدمه موصله باشد و ما را به ذی المقدمه برساند ادعای جزافی است. ج ۱، ص ۱۸۸
استاد حفظه الله: ادعای صاحب فصول ره مجازفّة نیست.
دلیل سوم صاحب فصول ره وجدان است.
**************
منسی ما چه واجب رکنی باشد و چه غیرآن، اگر دخول در رکن بعدی نشده باشد، مشمول حدیث لا تعاد نیست و نه در مستثنی منه داخل است و نه در مستثنی. اما اگر تجاوز از محل و دخول در رکن بعدی شد داخل در مستثنی می‌شود و عبادت باطل می‌شود.
حقیقت و ماهیت رکوع و سجود رکن است، اما هر کدام از آن‌ها واجبات عرضی دارد که آن‌ها جنبه رکنیت ندارند. مثلا ذکر گفتن در رکوع رکن نیست. حقیقت سجده قرار دادن پیشانی بر خاک است و مثلا اگر یک دستش بر زمین نباشد، ترک رکن نکرده است.
بحر العلوم در الدرة النجفیة: و واجب السجود وضع الجبهه و إنه الرکن بغیر شبهه.
