بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
جلسه ۵۶ درس خارج فقه استاد فاطمی حفظه الله
تاریخ: چهارشنبه ۱۲ آذر سال ۱۳۹۹
[کلاس غیرحضوری]
درس خارج فقه:
🔸 ادامه بررسی تنبیهات قاعده تقیه
🔸 تنبیه دوم: اتیان واجب تقیه ای مجزی از اتیان مجدد واجب است والا بحث اجزاء منتفی است.
🔸 تنبیه سوم: ملاک و محور در موضوع تقیه، خوف فعلی و شخصی نیست، گاهی ولو خوف فعلی و شخصی نباشد، برای حفظ جان دیگران و حفظ مذهب مصلحت اقتضاء می‌کند ستر و حجاب مذهب را
بسم اللّه الرّحمن الرّحیم
تقریر خارج فقه استاد فاطمیحفظه اللّه
تقریر کننده: حسن جودی حاجی محمودلو
جلسه ۵۶ ۱۲/۹/۹۹
تنبیه دوم
گفتیم که اگر واجبی را بخاطر تقیه انجام دادیم مجزی خواهد بود. برای مثال اگر کسی بخاطر تقیه در نماز جماعت مخالفین، شرکت کرده و دست بسته نماز بخواند، بعد از رفع خوف و خطر نیازی به اعاده و قضا ندارد و آن عمل مجزی خواهد بود.
این فتوا، نظر جمع کثیری از فقها می باشد. که اگر کسی ماموربه به امر اضطراری یا ماموربه به امر ثانوی را انجام دهد مجزی بوده و بر ادله اوامر اولیه حکومت دارد.
اما گاهی ماموربه به امر واقعی اولی را بخاطر تقیه کاملا ترک می کند و ماموربه به امر واقعی ثانوی نیز در میان نیست بلکه صرفا ترک ماموربه اولی در میان است. مثل ماجرای امام صادق۷که بخاطر خوف از حاکم عباسی که آن روز را عید فطر اعلام کرده بود علی رغم وجوب روزه به امر واقعی اولی، حضرت بخاطر تقیه افطار کردند؛ در این مورد ماموربه به امر واقعی اولی ترک شد ولی ماموربه به امر واقعی ثانوی وجود ندارد. در چنین مواردی قضا لازم است و مجزی نخواهد بود. به عبارتی در این موارد اجزاء تخصصا از محل بحث خارج است. زیرا اجزاء در موردی است که عملی را طبق ماموربه به امر ثانوی (و برخلاف ماموربه به امر اولی) انجام دهیم. درحالیکه در اینجا ماموربه به امر ثانوی وجود ندارد.
تنبیه سوم
آیا در تقیه خوف شخصی ملاک است یا چیز دیگری را باید ملاک قرار داد؟
بدون شک با خوف شخصی موضوع تقیه ثابت می شود. به این معنا که اگر کسی در شرایطی قرار بگیرد که بخاطر ترس از جان، مال و یا آبروی خود، نتواند ماموربه به امر واقعی اولی را انجام دهد و تقیه کند، قدر متیقن از ادله تقیه شامل این مورد می شود.
اما گاهی شخص می داند اگر تقیه را ترک کند هیچ ضرری بر جان، مال و آبروی او متوجه نمی شود. و این تقیه نکردن هرچند موجب خوف شخصی نمی شود اما موجب بر ملا شدن عمل شیعه شده و مشکلاتی را برای مذهب حق ایجاد می کند در اینجا نیز تقیه واجب است. زیرا هرچند خوف شخصی وجود ندارد ولی ممکن است به طایفه شیعه یا خود مذهب یا امام معصوم۷ آسیب برسد؛ که در این موراد تقیه واجب است. و در برخی از روایات انتشار و آشکار کردن مذهب حق ممنوع است.
برای مثال عبد الله بن ابی یعفور می گوید که امام علیه السلام فرمود: تقوا را در رابطه با دین خود رعایت کنید و دین خود را به برکت تقیه محجوب کنید.[۱]
یا در روایت دیگری[۲] امام علیه السلام در تفسیر آیه «وَ لا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَ لَا السَّيِّئَةُ»[۳] می فرماید: حسنه همان تقیه کردن و سیئه همان اذاعه کردن و منتشر کردن مذهب حق می باشد؛ تقیه اقتضا می کند که مذهب را در ستر قرار دهیم.
لذا از این روایات استفاده می شود که احکام مخصوص به مذهب خود را از مخالفین مستور کنیم.
بنابراین از اخبار تقیه استفاده می شود که موضوع تقیه دائر مدار خوف شخصی نیست.
______________
[۱] أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْكُوفِيِّ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ جَابِرٍ الْمَكْفُوفِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي يَعْفُورٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اتَّقُوا عَلَى دِينِكُمْ فَاحْجُبُوهُ بِالتَّقِيَّةِ فَإِنَّهُ لَا إِيمَانَ لِمَنْ لَا تَقِيَّةَ لَهُ إِنَّمَا أَنْتُمْ فِي النَّاسِ كَالنَّحْلِ فِي الطَّيْرِ لَوْ أَنَّ الطَّيْرَ تَعْلَمُ مَا فِي أَجْوَافِ النَّحْلِ مَا بَقِيَ مِنْهَا شَيْءٌ إِلَّا أَكَلَتْهُ وَ لَوْ أَنَّ النَّاسَ عَلِمُوا مَا فِي أَجْوَافِكُمْ أَنَّكُمْ تُحِبُّونَّا أَهْلَ الْبَيْتِ لَأَكَلُوكُمْ بِأَلْسِنَتِهِمْ وَ لَنَحَلُوكُمْ فِي السِّرِّ وَ الْعَلَانِيَةِ رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً مِنْكُمْ كَانَ عَلَى وَلَايَتِنَا. الكافي (ط – الإسلامية) ؛ ج۲ ؛ ص۲۱۸ ؛حدیث۵ و وسایل الشیعه؛ ج۱۱؛ ص ۴۶۱؛ حدیث ۷
[۲] عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ لا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَ لَا السَّيِّئَةُ قَالَ الْحَسَنَةُ التَّقِيَّةُ وَ السَّيِّئَةُ الْإِذَاعَةُ[۲] وَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ- ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ قَالَ الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ التَّقِيَّةُ- فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَداوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ. الكافي (ط – الإسلامية) ؛ ج۲ ؛ ص۲۱۸ ؛ حدیث ۶ و وسایل الشیعه؛ ج۱۱؛ ص ۴۶۱؛ حدیث ۹
[۳] سوره فصلت آیه ۳۴
